Toekomstgericht beleid voor onderwijs, cultuur en wetenschap

Om Nederland voor te bereiden op de toekomst is er een focus nodig op wat echt belangrijk is. Dit is de essentie van het regeerprogramma voor het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Minister Eppo Bruins en staatssecretaris Mariëlle Paul blijven investeren in een sterk en toegankelijk onderwijssysteem, cultuur, media en wetenschap, en een vrije en veilige samenleving voor iedereen. Tegelijkertijd moeten ze ook fors bezuinigen, wat vraagt om scherpe en verstandige keuzes.

Minister Bruins: “We moeten rekening houden met het feit dat er minder geld beschikbaar is voor onderwijs, cultuur en wetenschap. Dit is pijnlijk en dwingt ons om scherpe keuzes te maken. We kiezen ervoor om het fundament te behouden. Dit is van cruciaal belang voor de toekomst van ons allemaal, en in het bijzonder voor onze studenten, leerlingen, docenten, wetenschappers, journalisten en creatieve makers. Het kabinet staat garant voor hun vrijheid en veiligheid. Onderwijs, cultuur, media en wetenschap zijn essentiële pijlers van onze rechtsstaat.”

Staatssecretaris Paul: “Het is noodzakelijk dat we op een andere manier met ons geld omgaan en helaas betekent dit dat we moeilijke keuzes moeten maken. Voor mij staat het goed kunnen lezen, schrijven en rekenen voorop. Daar zullen we ons de komende tijd op focussen. En uiteraard is dit niet mogelijk zonder voldoende deskundige leraren voor de klas.”

De kwaliteit van het onderwijs staat onder druk. Steeds meer leerlingen en studenten hebben moeite met lezen, schrijven en rekenen, terwijl dit de essentiële basis is om zelfstandig te kunnen functioneren. Het tekort aan leraren en schoolleiders speelt hierbij een grote rol. Staatssecretaris Paul zal daarom in het komende voorjaar een Herstelplan kwaliteit onderwijs presenteren om deze basisvaardigheden te verbeteren en het lerarentekort verder aan te pakken. Dit plan omvat ook concrete maatregelen om de randvoorwaarden te verbeteren. Het is van belang dat de school voor alle leerlingen en leraren een veilige omgeving is en dat er minder subsidies komen met meer duidelijkheid voor scholen over hun budget. Zolang niet alle leerlingen het voortgezet onderwijs verlaten met een goed niveau van basisvaardigheden, zullen zij extra ondersteuning krijgen in het vervolgonderwijs.

Staatssecretaris Paul: “Als een kind niet goed kan lezen, schrijven of rekenen, zal het later moeite hebben om mee te draaien in de maatschappij. Daarom zetten we alles op alles om deze vaardigheden te verbeteren. Dit kan enkel als een kind zich veilig voelt op school en een bekwame leraar voor de klas heeft. Dit zal mijn focus zijn voor de komende tijd - stap voor stap.”

De mogelijkheid om te leren hangt grotendeels af van de omstandigheden buiten school. Daarom zal de financiering van gratis schoolmaaltijden structureel worden voortgezet. Hierdoor kunnen leerlingen met een gevulde maag en geconcentreerd aan de lessen beginnen.

Het kabinet zal ervoor zorgen dat scholen in het primair en voortgezet onderwijs blijven investeren in het verbeteren van lezen, schrijven en rekenen. Om deze reden compenseert het kabinet hen voor de hogere kosten als gevolg van de btw-verhoging op (school)boeken. Ook zullen mbo-instellingen compensatie ontvangen voor het verstrekken van leermiddelen voor basisvaardigheden aan studenten onder de 18 jaar.

Er is minder geld beschikbaar voor het vervolgonderwijs dan voorheen. Daarnaast vormen de dalende studentenaantallen een serieuze bedreiging voor de kwaliteit en betaalbaarheid ervan. Minister Bruins geeft prioriteit aan het handhaven van het onderwijsaanbod, ook in de regio, bij het maken van scherpe keuzes. Hierbij ligt de focus op het opleiden van vakmensen waar momenteel een groot tekort aan is, zoals in de techniek, zorg en onderwijs. In 2025 zal hij een pact sluiten met studenten, werknemers, werkgevers en onderwijsinstellingen.

Bruins streeft ernaar dat elke jongere een passende opleiding volgt waarmee hij of zij een waardevolle bijdrage aan de samenleving kan leveren. Daarom benadrukt hij het belang van álle vormen van vervolgonderwijs, inclusief mbo, hbo en universiteit. Mbos, hbos en universiteiten krijgen een verantwoordelijkheid voor de sociale veiligheid van studenten. Het is essentieel dat studenten de Nederlandse taal goed beheersen. Daarom zal de verengelsing in het hbo en wo worden teruggedrongen. Voor internationale studenten blijft het echter mogelijk om in de regio en bijvoorbeeld in de technieksector een opleiding in het Engels te volgen.

De details van de langstudeermaatregel moeten nog worden uitgewerkt. Oud-studenten die onder het leenstelsel vielen, zullen een extra tegemoetkoming van het kabinet ontvangen.

Op het gebied van wetenschap heeft Bruins ervoor gekozen om de investeringen in de sectorplannen te handhaven. Dit betekent dat universiteiten hun ingeslagen koers kunnen voortzetten en dat er geld beschikbaar blijft voor de vaste banen van 1200 wetenschappers.

Kunst, cultuur en media vormen belangrijke pijlers van de rechtsstaat. Het kabinet staat achter de vrijheid en veiligheid van journalisten en creatieve makers.
De landelijke publieke omroep zal worden hervormd. Kunst en cultuur hebben een grote intrinsieke waarde: ze vormen ons en zorgen voor verbinding tussen mensen. Bruins zal blijven investeren in de culturele sector. Op Prinsjesdag zal hij bekendmaken welke investeringen het kabinet zal doen in de culturele basisinfrastructuur. De Archiefwet zal worden gemoderniseerd om beter aan te sluiten bij het digitale tijdperk. Hierdoor zullen de archieven actueel en bewaard blijven, en informatie sneller toegankelijk zijn voor burgers, onderzoekers en journalisten.