Nederlanders mogen fouten maken bij sociale regelingen

Mensen moeten de ruimte krijgen om af en toe een fout te maken bij het aanvragen van sociale regelingen. Minister Eddy van Hijum (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) is van mening dat de regels momenteel te streng zijn, waardoor mensen soms zwaar gestraft worden voor kleine vergissingen. Via een wetsvoorstel wil hij hier verandering in brengen. Hij pleit ervoor dat bij het handhaven van de regels in de sociale zekerheid meer vertrouwen in mensen moet worden gesteld en dat er meer maatwerk moet zijn. Dit heeft hij uiteengezet in een brief aan de Tweede Kamer.

Recht op vergissen

Met zijn plannen voert minister Van Hijum een voorstel uit dat in het regeerprogramma staat, namelijk het recht op vergissen: een fout mag niet automatisch leiden tot een straf. Daarnaast moeten instanties zoals UWV, SVB en gemeenten bij terugvorderingen de vrijheid krijgen om zelf te beslissen of ze een straf willen opleggen, bijvoorbeeld als dit de persoon alleen maar verder in de problemen brengt.

De minister wil de aanbevelingen uit het rapport over handhaving van de Parlementaire Enquêtecommissie Fraudebeleid en Dienstverlening (PEFD) serieus nemen. Vanaf 1 januari 2025 krijgen UWV en SVB al de mogelijkheid om meer maatwerk toe te passen bij het innen van schulden. Dit stelt uitvoeringsorganisaties in staat om meer rekening te houden met de individuele situatie van personen met een betalingsachterstand.

Balans

Minister Van Hijum benadrukt het belang van een balans tussen het bestrijden van misbruik en een meer menselijke benadering. Dit sluit aan bij de aanbevelingen van het PEFD-rapport: echte fraude moet worden aangepakt, maar zonder overdrijving.

Minister van Hijum: “Fouten maken is menselijk. Het overkomt ons allemaal weleens. Als je vertrouwen toont en begrip hebt voor de situatie waarin mensen zich soms bevinden, zal de overheid ook vertrouwen terugkrijgen. Deze maatregelen zijn bedoeld om mensen beter te helpen en naar hen te luisteren. Uiteraard blijven we alert op echte fraude.”

Een andere belangrijke maatregel is dat de minister bij terugvorderingen meer rekening wil houden met fouten die door de overheid zijn gemaakt. Ook wordt de termijn waarbinnen iemand een schuld moet terugbetalen die voortvloeit uit een terugvordering, verkort van 10 naar 5 jaar. Dit betekent dat de resterende schuld al na 5 jaar kwijtgescholden kan worden.

Preventie

Verder wil de minister actiever inzetten op preventie: “Het voorkomen van overtredingen is zinvoller dan streng straffen wanneer er iets misgaat. De meeste mensen willen het juiste doen, maar maken soms een vergissing”. Door de dienstverlening in de sociale zekerheid meer te richten op preventie, kunnen fouten worden voorkomen.

Het wetsvoorstel Handhaving sociale zekerheid wordt begin 2025 voorgelegd aan de Tweede Kamer.