Vanaf 2026 voert de EU een importheffing in voor CO2, genaamd CBAM, om te voorkomen dat de uitstoot buiten de EU toeneemt. Deze maatregel verlaagt uitstootlekkage met ongeveer een derde in vergelijking met de huidige gratis emissierechten binnen het Europese emissiehandelssysteem (ETS). De invoering van CBAM stimuleert productie en handel in de EU, met een opvallende stijging voor Nederland, zoals blijkt uit een onderzoek van het Centraal Planbureau en het Planbureau voor de Leefomgeving.
Het onderzoek toont aan dat door het ETS de uitstoot tegen 2035 met 670 megaton daalt binnen de EU. Momenteel lekt 28% van deze verminderde uitstoot weg, maar na invoering van CBAM zal slechts 17% buiten de EU worden uitgestoten. De importheffing maakt vervuilende importproducten duurder dan de schone EU-alternatieven, waardoor de vraag naar Europese producten toeneemt.
Toename productie in Nederland en EU met CBAM
CBAM leidt tot meer productie binnen Europa, hoewel dit per sector verschilt. Vooral sectoren met lage uitstoot, zoals staal en cement, groeien. Aluminiumschroot verandert niet aanzienlijk omdat CBAM de indirecte emissies van elektriciteitsverbruik niet meeneemt. Voor de Nederlandse industrie betekent dit dat de export bovengemiddeld groeit vanwege hun focus op de interne EU-markt.
Grootse CO2-reductie globaal bij invoeren eigen heffing
Buitenlandse bedrijven betalen een CO2-heffing als ze nog geen binnenlandse belasting hebben. Landen die veel handelen met de EU kunnen zelf CO2-prijzen instellen om hun inkomsten te behouden. Dit zou, vooral als China of India meedoen, voor een grotere wereldwijde CO2-reductie zorgen. Als niet-EU-landen echter hun eigen importheffingen ontwikkelen, kan de impact van CBAM minder worden.
Nieuw model GREEN-R
Voor hun analyse gebruikten CPB en PBL het dynamische GREEN-R model. Hiermee simuleerden ze klimaat- en energiebeleidseffecten wereldwijd. Deze analyse liet lokale problemen zoals arbeidsmarktkrapte buiten beschouwing.
Van gratis emissierechten naar CBAM
Het ETS vereist dat CO2-intensieve bedrijven emissierechten kopen. Europa kent competitienadelen door hoge CO2-kosten, daarom ontvangen bedrijven nu veel gratis rechten. Tussen 2026 en 2034 worden deze rechten vervangen door CBAM. Europese importheffingen treffen zes productgroepen, waaronder cement, aluminium en staal. Dit moet voorkomen dat productie verhuist naar landen zonder CO2-kosten, een fenomeen dat bekend staat als weglek.