De Waag is een van de oudste gebouwen in Amsterdam en staat bekend om zijn imposante torens en dikke muren. Het gebouw, dat dateert uit 1488, heeft een interessante geschiedenis en heeft door de jaren heen verschillende functies vervuld. Om ervoor te zorgen dat het ook in de toekomst behouden blijft, is er recentelijk groot onderhoud uitgevoerd.
De Waag in de winter, versierd met een kerstboom. | Foto: Edwin van Eis (21-12-2021), gemeente Amsterdam.
Renovatie met oog voor het verleden
Bij het onderhoud van de Waag is voorzichtig omgegaan met de historische waarde van het gebouw. Er zijn verwarmde en onverwarmde delen van het gebouw. Het middendeel met de twee grote torens is verwarmd, terwijl de vier hoektorens niet verwarmd zijn. Tijdens het onderhoud zijn maatregelen genomen om het gebouw te verduurzamen, zodat het energiezuiniger en weerbaar is tegen het veranderende klimaat.
De hoektorens zijn goed afgesloten van de verwarmde delen. Dit betekent dat er onder andere tochtwering is geplaatst. Ook zijn de ramen grotendeels vervangen door isolerend glas dat de monumentale uitstraling behoudt. De installatie van achterzetramen met vacuümglas zorgt voor extra isolatie.
Vervanging van het glas door isolerend monumentenglas. | Foto: Annelee Zomer, Monumenten en Archeologie.
De zoldervloer in de grote zijtorens is geïsoleerd om beschadigingen aan de constructie te voorkomen. Dit is gedaan om problemen zoals vocht en schimmel te voorkomen.
Van stadspoort tot Waag
De Waag, oorspronkelijk de Sint Antoniespoort, werd in 1488 gebouwd als stadspoort. Deze poort maakte deel uit van een verdedigingsgordel rondom de stad, die tussen 1482 en 1494 werd aangelegd. De poort had enkele torens en diende als verdediging voor de stad.
(opent in nieuw venster)De Waag met op de achtergrond de Oude Kerk. | Tekening: C.J. Visser, Stadsarchief Amsterdam.
In 1585 verloor de poort zijn verdedigende functie en werd het een waaggebouw, toen de nieuwe vestingwerken de Lastage, het gebied ten oosten van de poort, binnen de stad brachten. Hierdoor kwam het op een nieuw marktplein te liggen.
(opent in nieuw venster)De Waag in gebruik als waaggebouw. | Gravure uit 1789, Stadsarchief Amsterdam.
Het plein werd verhoogd, waardoor het gebouw er lager uitzag. De originele poort werd omgevormd en de nieuwe Waag zorgde voor het wegen van alle handelsgoederen, behalve boter en spek.
(opent in nieuw venster)Interieur van het anatomisch theater in de Waag. | Tekening: Adolf van der Laan.
Onderwijs in Anatomie
In 1690 werd het Theatrum Anatomicum, een theater voor anatomielessen voor studenten, in de Waag opgericht. De achthoekige koepelzaal werd in 1691 aangemaakt.
(opent in nieuw venster)De Waag in de Nieuwmarkt, rond 1895. | Foto: beeldbank Stadsarchief Amsterdam.
Van Sloop naar Nieuwe Functies
Na 1819 verloor de Waag zijn functie als waag. In 1829 was er een plan om ook de Waag af te breken, maar gelukkig is dit niet gebeurd. Het gebouw heeft sindsdien verschillende functies gehad, waaronder een brandweerpost en archief. Momenteel is er een café-restaurant en het Waag Futurelab, dat zich richt op projecten tussen kunst, technologie en wetenschap.
(opent in nieuw venster)De Waag was tijdelijk het Joods Historisch Museum in de jaren 80. | Foto’s: Ino Roël (1986), Stadsarchief Amsterdam.
Herstellingen in de Jaren 90
In de jaren 90 werd de fundering van de Waag aangepakt, met een plan van architect Walter Kramer voor restauratie. Ook werd er nieuw metselwerk gerepareerd dat door zout was aangetast. Onlangs is de Waag weer gerenoveerd, wat het gebouw in goede staat houdt voor de toekomst.
(opent in nieuw venster)Bij eerdere restauraties is onder andere de houten luifel gereconstrueerd. | Foto’s: Stadsarchief Amsterdam.
Erfgoed van de Week
Elke week wordt er een speciaal erfgoed item in de spotlight gezet. Bezoek amsterdam.nl/erfgoed en volg de socials voor meer informatie over ons erfgoed.
(opent in nieuw venster)De Waag vóór de verbouwing van 1894. | Foto: A. Jager, Stadsarchief Amsterdam.
Bannerfoto: De Waag in de steigers. | Foto: Edwin van Eis (4-7-2024), gemeente Amsterdam.