Minister Uitermark: “In onze Grondwet staat dat we in onze samenleving gelijke gevallen gelijk behandelen. Helaas blijft discriminatie een hardnekkige realiteit; veel mensen ervaren ongelijke behandeling door bijvoorbeeld hun afkomst, seksuele voorkeur of beperking. Daarom is een daadkrachtige aanpak nodig om discriminatie te bestrijden én te voorkomen. Door dit vanuit één centrale organisatie te organiseren, met lokale loketten, hebben we beter zicht op wat nodig is en is ondersteuning beter herkenbaar en toegankelijk.”
Knelpunten in het huidige stelsel
Op dit moment kunnen mensen die discriminatie ervaren terecht bij gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen (ADV’s). Dit is een uitwerking van de Wet gemeentelijke antidiscriminatievoorzieningen (Wga), die voorschrijft dat gemeenten inwoners toegang bieden tot een voorziening waar zij discriminatie kunnen melden. De taken van deze ADV’s zijn het registreren van meldingen en het verlenen van onafhankelijke bijstand aan melders van (ervaren) discriminatie. In Nederland zijn op dit moment 19 aparte ADV’s (met in totaal 27 loketten) die meer dan 95% van de gemeenten van Nederland beslaan. Deze ADV’s zijn aangesloten bij de landelijke vereniging Discriminatie.nl.
Uit het rapport ‘Inrichting, takenpakket en financiering van ADV’s’ (Berenschot, 2023) is gebleken dat het huidige stelsel van ADV’s knelpunten kent. Zo krijgt een deel van de huidige ADV’s niet de volledige gelden die het Rijk beschikbaar stelt voor de uitvoering van de Wga omdat gemeenten vrij zijn in hoe deze gelden te besteden. De bedragen die ADV’s van hun gemeenten ontvangen lopen daarom flink uiteen. De nieuwe centrale organisatie zal rechtstreeks gefinancierd worden door het Rijk, waarmee dat knelpunt wordt weggenomen.
Hoe komt het nieuwe stelsel eruit te zien?
De nieuwe centrale organisatie krijgt dezelfde wettelijke taken als de huidige ADV’s. Denk aan het registreren van meldingen en het verlenen van bijstand aan melders. Daarnaast is het streven dat de organisatie activiteiten opzet voor preventie, denk aan het stimuleren en makkelijker maken van het melden van discriminatie. De beoogde organisatie krijgt fysieke lokale loketten. Zo gaat het lokale karakter van de huidige antidiscriminatievoorzieningen niet verloren. Het nieuwe stelsel zal wat dat betreft vergelijkbaar zijn met de constructies van het Juridisch loket en Slachtofferhulp Nederland.
Verdere planning en proces
De overgang naar dit nieuwe stelsel gaat in verschillende stappen. De minister van BZK zal de plannen uit de hoofdlijnennotitie uitwerken in een concept-wetsvoorstel en dat medio 2025 in internetconsultatie brengen om zoveel mogelijk reacties op te halen. Verder zal een plan worden voorbereid voor een zo zorgvuldig en soepel mogelijke overgang voor en van de huidige ADV’s en de medewerkers. De beoogde datum van inwerkingtreding van de nieuwe wetgeving is 1 januari 2027.
Gedurende het hele proces houdt het ministerie van BZK nauw contact met de landelijke vereniging Discriminatie.nl en de verschillende ADV’s. Ook andere belanghebbenden zullen voortdurend betrokken blijven.