In 1963 vonden archeologen skeletresten onder de Oude Kerk. Deze resten bleken van een man te zijn die daar tussen 1150 en 1215 begraven is. Hij was een van de eerste Amsterdammers. Vanaf 7 maart kunt u oog in oog met hem staan in het Stadsarchief.
Er is met de nieuwste technieken verder onderzoek gedaan naar deze eerste Amsterdammer. Zo zijn we meer te weten gekomen over zijn leeftijd, wat hij at en hoe het met zijn gezondheid ging. Ook hebben we nu een gezichtsreconstructie.
Boomstamkist
De resten van de eerste Amsterdammer lagen in een uitgeholde boomstam, een zogenaamde boomstamkist. De man was ongeveer 1,72 meter lang en 20 tot 25 jaar oud. Hij was met het hoofd richting het westen en de voeten richting het oosten begraven. Dit was gebruikelijk in de middeleeuwen. De doden konden zo namelijk de wederopstanding van Christus zien.
Eerste generatie
De botten van de man zijn onderzocht met de nieuwste specialistische technieken. Zo kwamen we erachter dat hij is overleden tussen 1150 en 1215. Hij moet dus een van de eerste mensen zijn geweest die aan de Amstelmonding is gaan wonen.
Wat at de eerste Amsterdammer?
Dankzij de chemische elementen in botten kunnen we ook vaststellen wat iemand heeft gegeten. Zo weten we dat de oudste Amsterdammer vooral planten en landdieren at. Hij at geen tot weinig vis.
Was hij gezond?
Omdat de man nog jong was, had hij al zijn tanden nog. Aan zijn gebit kunnen we zien dat hij op peuterleeftijd een periode van ernstige ziekte en/of ondervoeding heeft doorgemaakt.
Uit metabolieten-, eiwit- en DNA-onderzoek weten we verder dat zijn gezondheid te wensen overliet. Zo had hij waarschijnlijk last van longinfecties. Om de ontstekingen en koorts te bestrijden, slikte hij een extract van gekookte wilgenbast of wilgenbladeren, waar salicylzuur in zit. Een variant van dit zuur is acetylsalicylzuur, het belangrijkste bestanddeel van aspirine.
Hoe zag hij eruit?
Fysisch antropoloog Maja d’Hollosy maakte een gezichtsreconstructie van deze vooralsnog oudst bekende Amsterdammer. Dit deed zij aan de hand van foto’s van zijn schedel. De schedel zelf is namelijk zoekgeraakt in de jaren 60.
Met de schedelfotos zijn eerst tweedimensionale gezichtsreconstructies gemaakt van de voorkant en zijkant van het hoofd en daarna een driedimensionale. Van het driedimensionale model werd vervolgens een laagje afgeschaafd en daarna is het 3D geprint. Op deze print werd het uiteindelijke gezicht geboetseerd.
Omdat dit model van klei was gemaakt en je dat niet lang kunt bewaren, moest er daarna nog een kopie worden gemaakt van het hoofd in rubber. Als laatste is het rubberen gezicht beschilderd en kreeg het kunstogen en haar.
En dan is dit het resultaat:
Podcast
Wilt u meer horen over het onderzoek? In de podcast ‘Van bot tot beeld: de eerste Amsterdammer’ nemen we u stap voor stap mee in het onderzoek en de reconstructie van het gezicht.
Ontmoet de eerste Amsterdammer
De eerste Amsterdammer staat in de tentoonstelling De geboorte van de Stad. Op zoek naar middeleeuws Amsterdam’ in het Stadsarchief. In deze tentoonstelling ziet u van alles dat te maken heeft met het dagelijks leven uit de tijd van de eerste Amsterdammer: bijzondere archiefstukken, zeldzame archeologische vondsten en kunst.
Meer weten
Foto bovenaan: Maja d’Hollosy werkt aan de gezichtsreconstructie van de eerste Amsterdammer (foto: Ranjith Jayasena, Monumenten en Archeologie, gemeente Amsterdam).