In 2050 moeten alle woningen in Nederland zonder aardgas zijn. De wijkaanpak speelt hierbij een belangrijke rol: niet individueel, maar wijk voor wijk. Maar wat houdt deze aanpak precies in? Het PBL onderscheidt drie benaderingen (discoursen) in het rijksbeleid over de warmtetransitie.
Versnellen, verbinden of vertragen?
Via een discoursanalyse van het Rijksbeleid heeft het PBL drie discoursen over de wijkaanpak in de warmtetransitie geïdentificeerd. Het eerste discours, de warmtetransitie uitvoerbaar maken, richt zich op het gasvrij maken van woningen. De wijkaanpak is een manier om dit doel sneller te bereiken: door woningen collectief aan te pakken, ontstaat er schaal. Andere taken zijn secundaire voordelen.
Het tweede discours, kwetsbare bewoners vooruit helpen, legt de nadruk op het verbinden van taken. In dit discours biedt verduurzaming van woningen een kans om de leefsituatie van bewoners te verbeteren. Oplossingen liggen in het samenhangend aanpakken van verschillende problemen.
Het derde discours, lokale inbedding van de warmtetransitie, legt de nadruk op de zeggenschap van bewoners over hun wijk. Oplossingen om de wijk duurzaam te maken moeten aansluiten bij de wensen en behoeften van lokale bewoners. Een zorgvuldig proces, oftewel vertragen, is nodig om de warmtetransitie later te versnellen.
Onbewust gebruik van de term ‘wijkaanpak’ vormt risico voor de uitvoering van de warmtetransitie
Uit het PBL-onderzoek blijkt dat niet iedereen hetzelfde bedoelt met ‘wijkaanpak’. Dit kan leiden tot problemen in de uitvoering. Bijvoorbeeld wanneer sommige professionals zich richten op het snel gasvrij maken van woningen, terwijl anderen bezig zijn met het verbinden van meerdere taken in de wijk. Reflectie op het ‘waarom’ van de wijkaanpak is noodzakelijk om verwarring te voorkomen en de samenwerking tussen verschillende professionals te verbeteren.
Zicht nodig op synergie en conflict tussen beleidsprogramma’s rondom wijkaanpak
De Rijksoverheid werkt via verschillende beleidsprogramma’s aan de wijkaanpak in de warmtetransitie. Uit het onderzoek blijkt dat er weinig aandacht is voor synergie en conflict tussen deze programma’s. De wijkaanpak kan meerdere doelen dienen, maar niet overal en tegelijk. De nadruk op één aspect (snel van het gas af) kan invloed hebben op een ander doel (kwetsbare bewoners helpen). Het is belangrijk dat de Rijksoverheid de verschillende discoursen over de wijkaanpak begrijpt en verbindt. Door duidelijk te zijn over welke wijkaanpak waar wenselijk is, kan de overheid de gewenste steun bieden voor de warmtetransitie.