Op 2 februari 1653 krijgt een kleine nederzetting aan de overkant van de oceaan in de kolonie Nieuw-Nederland stadsrechten. Deze nederzetting is Nieuw-Amsterdam. De herberg in Nieuw-Amsterdam wordt voortaan het Stadt Huys. Lang kan men niet genieten van de rechten, want 11 jaar later grijpen de Engelsen de macht. En de nederzetting groeit uit tot een van de invloedrijkste steden ter wereld: New York.
Nieuw-Amsterdam begon met een kleine gemeenschap van 1.500 inwoners in 1655, maar groeide snel uit tot een stad met 2.500 inwoners bij de komst van de Engelsen in 1664. We reizen terug in de tijd naar het zuidoostelijke puntje van het schiereiland Manhattan, dat de New Yorkers tegenwoordig kennen als Lower Manhattan.
Gekocht met een list
De stad bestaat eigenlijk dankzij Peter Minuit. Hij ‘kocht’ op 24 mei 1626 het hele eiland Manhattan van de Native Americans, ook wel bekend als de Indianen. Zij waren de oorspronkelijke bewoners van Amerika. Minuit deed dat best achterbaks. Hij betaalde namelijk niet met geld, maar met allerlei spulletjes die samen niet eens 60 gulden waard waren. Op het eiland werd het Fort Amsterdam gebouwd en dat was het begin van de nederzetting.
Bemoeien
Het oude Amsterdam bemoeide zich maar al te graag met haar verre zusterstad in Amerika. De eerste kolonisten arriveerden in 1624, gestuurd door de West-Indische Compagnie (WIC), een organisatie waarin de Amsterdamse kamer veel macht had. Ook Minuit werkte voor de WIC. In 1645 verwierf de organisatie zelfs de volledige zeggenschap over de kolonie Nieuw-Nederland.
Steeds Amsterdamser
Historicus Jaap Jacobs heeft veel geschreven over de geschiedenis van Nieuw-Amsterdam. In het tijdschrift Ons Amsterdam vertelt Jacobs hoe de zusterstad steeds Amsterdamser werd. Dit was vooral te zien in de rechtspraak. Bij burgerlijke rechtszaken werd het Amsterdamse rechtsstelsel gevolgd, en de lijst van te behandelen zaken, de zogenaamde ‘schoutsrol’, was een kopie van de Amsterdamse rol. In de rechtszaken werd bovendien teruggegrepen naar de handvesten van Amsterdam (met paginaverwijzing!), aldus Jacobs.
Petrus Stuyvesant
Niet iedereen was tevreden met de invloed van Amsterdam op de kolonie. Zowel een deel van de kolonisten als van de Nederlandse Staten-Generaal was hierop tegen. Daarom stelde directeur-generaal van de kolonie Petrus Stuyvesant voor om de zeggenschap over de kolonie en de stad te scheiden. Zo werd dus in 1653 een eigen stadsbestuur voor Nieuw-Amsterdam opgericht.
Wall Street
Dit bestuur was op z’n hoede voor de Engelsen. Nederland had een gigantische handelsvloot en daar waren ze in Engeland niet blij mee. Engeland moest de dominante handelspositie met geweld van Nederland overnemen, zo klonk het steeds vaker en luider. De Eerste Engels-Nederlandse Oorlog (1652-1654) was een feit. Er werd besloten tot de bouw van een verdedigingsmuur in de vorm van een palissade: een aaneengeschakelde lijn van ingegraven palen. Wall Street in het financiële district van New York dankt zijn naam aan deze muur.
Wezen als politiek middel
In 1654 kwam het stadsbestuur van Amsterdam met een plan om weesmeisjes en -jongens naar de nieuwe kolonie te sturen. In Amsterdam waren er inmiddels zoveel wezen dat het steeds moeilijker en duurder werd om ze onder te brengen. Zo kwam de kolonie aan nieuwe inwoners en bespaarde Amsterdam kosten op het levensonderhoud. Een win-winsituatie dus. Voorwaarde was dat weeskinderen wel zelf wilden verhuizen. De Amsterdamse kamer van de WIC had een politiek motief om Amsterdam te helpen bij dit plan. Ze konden de hulp van de stad goed gebruiken bij het conflict met de Staten-Generaal over de toekomst van Nieuw-Nederland.
Engelse overname
Het mocht allemaal niet baten. Ondanks de inspanningen kon de band tussen Amsterdam en Nieuw-Amsterdam de Engelse overname van de stad in 1664 niet voorkomen. Hoe het afliep met de kolonie is inmiddels bekend. De stad werd omgedoopt tot New York, naar de hertog van York, en groeide uit tot een van de belangrijkste wereldsteden.
Overigens veroverden de Zeeuwen Nieuw-Amsterdam nog even terug op de Engelsen, in 1673. Maar een jaar later, na de Derde Engels-Nederlandse Oorlog (er waren er 4 in totaal), kwam de stad definitief in handen van Engeland. Dus in plaats van ‘fijne verjaardag’ zeggen we ‘happy birthday’.
750 Amsterdamse verhalen
Tijdens het jubileumjaar worden 750 verhalen verzameld. Grote en kleine verhalen uit de rijke geschiedenis van Amsterdam. Deze verhalen verschijnen op de speciale website. Daar kunt u zich ook aanmelden voor de verhalennieuwsbrief. Dan krijgt u elke maand nieuwe verhalen in uw mailbox.
Hoofdfoto: Gezicht op Nieuw-Amsterdam door Johannes Vingboons, 1664