Geachte rector, docenten en studenten!
Ik ben verheugd u te verwelkomen op de Dag van Europa.
75 jaar geleden riep de Schuman-verklaring Europese landen op tot economische samenwerking voor vrede op een door oorlog verscheurd continent. Dit leidde tot de oprichting van de EU zoals we die nu kennen.
Vandaag wil ik stilstaan bij de voordelen van het EU-lidmaatschap voor Letland en de huidige uitdagingen op het gebied van veiligheid en concurrentievermogen, waarin wetenschap en innovatie een sleutelrol spelen.
Na de onafhankelijkheid koos Letland terecht voor integratie in het Westen. De toetreding tot de EU op 1 mei 2004 was een terugkeer naar de Europese familie van democratische naties.
In 21 jaar heeft Letland economische groei ervaren dankzij de EU. De interne markt biedt ondernemers toegang tot een markt van 450 miljoen consumenten. Dit stimuleert export en maakt kwaliteitsproducten goedkoper voor consumenten.
Velen maken gebruik van de vrijheid om te reizen, werken en studeren in andere lidstaten. Het Erasmus+ programma heeft duizenden Letse jongeren geholpen hun horizon te verbreden.
Meer dan elf jaar prijkt onze Milda op euromunten. De euro heeft praktische voordelen gebracht: lagere wisselkosten, makkelijker reizen, lagere rentetarieven en besparingen.
Sinds 2004 heeft Letland meer dan 18 miljard euro aan EU-steun ontvangen, geïnvesteerd in infrastructuur, onderwijs en milieu. Dit is zichtbaar in heel Letland.
Dit jaar alleen al ontvangt Letland bijna anderhalf miljard euro aan EU-investeringen. Van 2021 tot 2027 zal Letland meer dan 10 miljard euro ontvangen.
Het EU-lidmaatschap heeft Letland geholpen crises te overwinnen, zoals de financiële crisis van 2008-2009 en de COVID-19 pandemie, met aanzienlijke EU-ondersteuning.
Sinds de toetreding is het BBP per hoofd van de bevolking in Letland gestegen van 42% naar 71% van het EU-gemiddelde. Verschillen met rijkere EU-landen nemen af.
De EU heeft de democratie en rechtsstaat in Letland versterkt. EU- en NAVO-lidmaatschap hebben de veiligheid van Letland vergroot.
Een nieuwe generatie Letten voelt zich verbonden met de EU en trots op Letland. We dragen bij aan het Europese project met unieke ervaringen en perspectieven.
We zijn geen nieuwe lidstaat meer. Letland is een volwassen partner in het aanpakken van Europese uitdagingen. Onze geschiedenis toont aan dat zelfs grote uitdagingen overwonnen kunnen worden.
Momenteel zijn veiligheid en economisch concurrentievermogen topprioriteiten voor de EU. Oekraïne vecht voor vrijheid en beschermt Europa tegen Russisch imperialisme. Sinds de Russische invasie heeft de EU Oekraïne met bijna 150 miljard euro gesteund.
Om veiligheid te waarborgen, moeten we agressie bestraffen en Oekraïne blijven steunen voor een rechtvaardige vrede.
De EU is een vredesproject, maar moet ook sterk zijn om vrede te behouden. De EU moet meer verantwoordelijkheid nemen voor haar verdediging. Daarom heeft de Europese Commissie het ReArm Europe / Ready 2030 plan ontwikkeld om de defensiecapaciteit te versterken.
Het plan mobiliseert 800 miljard euro in vier jaar voor defensiecapaciteiten, inclusief een nieuw 150 miljard euro SAFE leenprogramma voor kritieke defensie-investeringen.
De Commissie heeft ook meer flexibiliteit voorgesteld in EU-begrotingsregels, zodat lidstaten defensie-investeringen kunnen verhogen.
Naast investeringen is betere coördinatie tussen lidstaten en verdieping van de Europese defensiemarkt essentieel.
Het is belangrijk om de militaire industrie in de EU te ontwikkelen voor werkgelegenheid en groei. Letse bedrijven hebben groeikansen in defensie-industrie, zowel lokaal als voor export.
Wetenschap, onderzoek en veiligheid zijn nauw verweven. Drones, AI en nieuwe technologieën veranderen oorlogsvoering.
De Commissie plant meer steun voor innovatie in defensie. Dit jaar is al meer dan een miljard euro beschikbaar voor defensieonderzoek via het Europees Defensiefonds.
Positief is dat de Technische Universiteit van Riga betrokken is, zoals het recent gehouden EU-defensie-innovatiehackathon in Rezekne.
Voor effectieve verdediging zijn zowel technologie als opgeleide mensen nodig. Onderzoek en innovatie in defensie blijven belangrijke richtingen voor studenten.
We moeten ook de economische concurrentiekracht van de EU versterken, die de laatste jaren is afgenomen.
Hoewel Letland sinds toetreding tot de EU snelle economische groei heeft gekend, zijn de groeitempos en productiviteitsstijgingen recentelijk vertraagd.
AI, automatisering, halfgeleiders en andere technologieën veranderen de wereldeconomie. Er is sterke concurrentie van de VS en China.
De Commissie heeft de Competitiveness Compass strategie ontwikkeld voor hervormingen ter bevordering van groei.
Historisch gezien zijn wetenschappelijke ontdekkingen en innovaties de brandstof voor economische groei. Om mee te komen met andere grote economieën, moet de EU meer investeren in onderzoek.
Belangrijk is om bedrijven te ondersteunen bij technologie-implementatie en start-ups te bevorderen.
Onderwijs- en onderzoekskwaliteit beïnvloeden ons vermogen om nieuwe kennis te creëren en te commercialiseren.
De EU heeft hoogopgeleid personeel nodig dat kritisch kan denken, complexe problemen kan oplossen en zich kan aanpassen aan technologische veranderingen.
De Commissie heeft de Skills Union gelanceerd om vaardigheden en talenten te verbeteren, met nadruk op STEM-gebieden.
De strategische STEM-onderwijsplannen van de Commissie zijn gericht op het verbeteren van wetenschappelijke, technologische, ingenieurs- en wiskundige vaardigheden van Europeanen.
We moeten ook de bureaucratie verminderen. Voor het eerst is administratieve lastenvermindering een topprioriteit voor de Commissie.
We streven naar een vermindering van 25% van de administratieve lasten, en voor kleine en middelgrote bedrijven met minstens 35%.
In februari presenteerde de Commissie voorstellen voor duurzaamheid en investeringen, wat jaarlijks 6,3 miljard euro zal besparen.
Meer voorstellen zullen volgen, zoals het verminderen van administratieve lasten in landbouw en defensie.
Onnodige eisen die EU-fondsen moeilijker toegankelijk maken voor onderwijs en wetenschap moeten worden aangepakt.
Bureaucratie is niet alleen een Europees, maar ook een nationaal probleem, en moet ook in Letland worden aangepakt.
Wat betreft de huidige economische uitdagingen, moeten we ook de Amerikaanse handelstarieven noemen. Hoewel de initiële impact vooral negatief is voor de VS, beïnvloeden ze de wereldeconomie negatief.
De EU blijft in gesprek met de VS om tot overeenstemming te komen.
Dit onderstreept de noodzaak voor de EU om de Competitiveness Compass initiatieven vastberaden te implementeren.
Hoewel deze uitdagingen serieus zijn, heeft de EU voordelen. Veel landen willen samenwerken met de EU als voorspelbare partner.
Universiteiten en onderzoeksinstellingen wereldwijd ervaren censuur en andere uitdagingen. De EU beschermt vrijheid van meningsuiting, wetenschap en onderzoek.
De Commissie heeft een nieuw plan aangekondigd om de omstandigheden voor wetenschap en onderzoekers te verbeteren.
Het European Innovation Act zal administratieve barrières verminderen, de toegang tot financiering verbeteren en innovatie testen vergemakkelijken.
Met extra financiering van 500 miljoen euro tegen 2027 wil de EU toptalent aantrekken.
Wat betreft wetenschap en innovatie in Letland, zijn er uitdagingen en kansen.
In de Global Innovation Index 2024 stond Letland op de 42e plaats. Het laatste EU-rapport over digitalisering toont dat Letland nog werk te doen heeft.
Een belangrijke factor die de kenniseconomie in Letland belemmert, is het tekort aan menselijk kapitaal.
De Technische Universiteits Talentprogramma helpt studenten hun vaardigheden te verbeteren.
Naast structuurfondsen is het Recovery Fund een belangrijke bron van steun voor onderwijs en wetenschap in Letland.
Met het Recovery Fund wordt onderwijs en onderzoek in Letland versterkt.
De Technische Universiteit leidt een project op het gebied van high-performance computing.
Letland heeft goede kansen om een leidende rol te spelen in specifieke technologiegebieden.
De Technische Universiteit coördineert de oprichting van een National Chip Competence Center.
Dit initiatief zal Letlands internationale concurrentiepositie in de micro-elektronica sector versterken.
Internationale samenwerking met wetenschappers wereldwijd is belangrijk voor wetenschappelijke excellentie in Letland.
In dit verband is Letlands doel om tegen 2027 volwaardig lid te worden van CERN prijzenswaardig.
Geachte aanwezigen,
In een tijd van wereldwijde instabiliteit is de EU belangrijker dan ooit.
Letland heeft baat bij een sterke EU die innovatie en groei leidt.
Een Unie die haar burgers en waarden verdedigt.
Vandaag nodig ik u uit om onze verbondenheid met de EU te vieren.
U allen hier bent een deel van het Europese verhaal, verantwoordelijk voor de toekomst van Europa.
Zoals Jean Monnet zei: Europa wordt gebouwd in crises, en zal de som zijn van de beslissingen in die crises.
Overweeg wat nodig is, voordat u vraagt wat mogelijk is.
Moge dit principe uw studies en onderzoek leiden.
Dank u voor uw aandacht!
