De afgelopen 3 jaar verrichtte de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) samen met een aantal omgevingsdiensten onderzoek naar de productie en toepassing van immobilisaat. Dit is een bouwstof die grotendeels bestaat uit verontreinigde gerecyclede afvalstoffen. Er zijn ondertussen veel verbeteringen ingezet.
Zo heeft het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat in het ontwerp Circulair Materialenplan (CMP) geregeld dat bodemas uit afvalverbrandingsinstallaties (AVI-bodemas) moet worden gereinigd voordat het circulair mag worden hergebruikt. Ook is er een informatieplicht voorafgaand aan de toepassing in de wet opgenomen.
Toch ziet de ILT nog risico’s. In 2024 kregen 7 producenten daarom een waarschuwing van de ILT. Tevens werd aangekondigd dat er in 2025 een hercontrole gaat plaatsvinden.
Immobilisaat bestaat hoofdzakelijk uit bodemas uit afvalverbrandingsinstallaties, verontreinigde grond en een aantal nevenbestanddelen, zoals bijvoorbeeld straalgrit en sorteerzeefzand. Door toevoeging van cement en water hardt het uit tot een betonachtige bouwstof. In Nederland is immobilisaat grootschalig op honderden locaties toegepast als fundering onder bedrijfsgebouwen en nabijgelegen buitenterreinen. In 2020 werd er ruim 1,5 miljoen ton immobilisaat geproduceerd. In 2023 is dit afgenomen naar 400 duizend ton.
Inspecties ILT
In Nederland zijn er 8 erkende producenten van immobilisaat. De ILT constateerde de afgelopen jaren grote tekortkomingen bij hen. In 2023 stelde de ILT 50 overtredingen vast. De ILT constateerde dat de productcertificaten die door de certificerende instelling op basis van de beoordelingsrichtlijn BRL 9322 (versie 2016) worden afgegeven, onvoldoende de kwaliteit borgen van het gemaakte immobilisaat. Hierdoor werden zonder de juiste controles nieuwe soorten immobilisaat gemaakt. Bovendien werden de verhoudingen van grondstoffen in het immobilisaat te ver opgerekt. Naar aanleiding van de bevindingen heeft de branche verbetermaatregelen in gang gezet. Zo is er een branchevereniging opgericht en wordt er gewerkt aan een duidelijkere beoordelingsrichtlijn.
In 2024 heeft de ILT opnieuw controles uitgevoerd. Het aantal geconstateerde overtredingen daalde toen naar 19. 7 van de 8 producenten kregen een schriftelijke waarschuwing en is tegelijkertijd aangegeven dat er een hercontrole zou plaatsvinden in 2025. Deze hercontroles vinden de komende maanden plaats.
Risico’s immobilisaat
Bij bouwstoffen komen er binnen de wettelijke normen altijd schadelijke stoffen vrij zoals chloride, bromide en sulfaat. Als aan de wettelijke eisen wordt voldaan, dan worden deze stoffen uit de afvalstoffen gebonden in het immobilisaat waardoor de risico’s afnemen. Maar als immobilisaat niet goed uithardt of verbrokkelt, dan kunnen de schadelijke stoffen boven de norm uitkomen en zich verspreiden in de bodem en het grondwater.
Projectontwikkelaars krijgen van producenten geld toe als zij immobilisaat als bouwstof gebruiken. Terwijl voor het gebruik van primaire bouwstoffen zoals zand, grind of beton moet worden betaald. Dit geeft een perverse prikkel om meer immobilisaat te gebruiken dan nodig is of wanneer dat niet noodzakelijk, nuttig of functioneel is.
Sinds 2024 geldt er een landelijke informatieplicht om de betreffende omgevingsdienst minimaal 4 weken voor aanvang van de werkzaamheden te informeren. Immobilisaat mag alleen worden toegepast als het materiaal een bijdrage levert aan de fundering van een bouwwerk of weg. Die bijdrage moet civieltechnisch worden onderbouwd. Voor omgevingsdiensten is het echter lastig te bepalen hoeveel immobilisaat technisch gezien nodig is voor een voldoende stevige fundering.