Uitbarstingen op de zon kunnen grote effecten hebben op onze vitale infrastructuur. Om deze reden houdt het KNMI naast het gewone weer ook het ruimteweer in de gaten. Het meest beroemde geval van extreem ruimteweer is het Carrington event van 1 september 1859. Toen zorgde een grote geomagnetische storm ervoor dat er vonken uit telegraafmachines kwamen. Herontdekte meetgegevens in de archieven van het KNMI kunnen helpen om te onderzoeken wat de impact zijn als zoiets nu zou gebeuren.

Aardmagnetische metingen gaan 170 jaar terug 

Naast het weer werd ook het aardmagnetisme nauwlettend in de gaten gehouden

Vorig jaar vierden we het 170-jarige bestaan van het KNMI. Enkele jaren voordat het KNMI werd opgericht in 1854 werden er al regelmatige metingen gedaan vanaf de Sonnenborgh in Utrecht; de eerste locatie van het KNMI. Weinigen weten dat naast het weer ook het aardmagnetisme nauwlettend in de gaten werd gehouden. Drie keer per dag werden drie verschillende magnetische instrumenten afgelezen. Op deze manier werden alle richtingen van het aardmagnetisch veld bepaald. Dezelfde metingen werden gedaan in Den Helder door een voorloper van het huidige Rijkswaterstaat. 

Twee ijzervrije paviljoens in De Bilt 

Dit soort metingen waren bepaald niet makkelijk. In de Utrechtse binnenstad werden de metingen verstoord door langsrijdende ijzeren kinderwagens. Om dit te voorkomen werd eerst het wandelpad verlegd en later ook een doornenhaag geplaatst. Bij de verhuizing van het KNMI naar De Bilt in 1897 werden twee speciale ijzervrije paviljoens gebouwd voor de waarnemingen. Maar met de komst van de elektrische tram en later de trein was er ook in De Bilt geen toekomst meer voor dit soort metingen. Halverwege de jaren dertig verhuisde de geomagnetische waarnemingen naar het Drentse Witteveen. Ook daar moest er bij de aanleg van de weg Emmen-Drachten en de buizen van Gasunie rekening worden gehouden met de metingen van het KNMI. 

Einde van de magnetische metingen in Nederland 

Het nauwkeurig bijhouden van het aardmagnetisch veld was destijds niet alleen wetenschappelijk interessant maar ook belangrijk voor de samenleving; denk bijvoorbeeld aan accurate navigatie. Al werd na verloop van tijd het maatschappelijk belang van het hebben van een Nederlands meetstation steeds minder. Het aardmagnetisch veld kon namelijk ook met satellieten worden bepaald, of door gebruik te maken van buitenlandse meetstations. Vanaf de jaren 80 worden er dan ook vanwege bezuinigingen geen aardmagnetische metingen meer gedaan door het KNMI. 

Ruimteweer 

Bij ruimteweer gaat het om uitbarstingen op de zon die een impact hebben op onze technologie 

Tegenwoordig begint het belang van precieze aardmagnetische metingen juist weer toe te nemen. Omdat we steeds afhankelijker worden van technologie zoals bijvoorbeeld satellieten, internationale elektriciteits- of telecomnetwerken en radiocommunicatie, wordt het onderwerp ruimteweer steeds belangrijker. Bij ruimteweer gaat het om uitbarstingen op de zon die een impact hebben op onze technologie.