Sinds deze maand kunnen archieven op het gebied van monumentale erfgoedzorg geraadpleegd worden bij het Nationaal Archief. Het gaat om archieven die de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) conform de Archiefwet heeft overgedragen aan het Nationaal Archief. De archieven betreffen gebouwd erfgoed die zijn gevormd door voorgangers van de RCE. In de ruim 70 strekkende meters is het spoor terug te volgen naar start en ontwikkeling van de monumentenzorg in Nederland.
Opgebouwd, gearchiveerd en toegankelijk
Het archief is geheel geïnventariseerd en ontsloten onder Toegangsnummer 2.14.140 en heeft de naam Archief van het domein gebouwd erfgoed van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en taakvoorgangers (1865) 1903-2013. Met de uitgebreide inventaris en toegangsnummers zijn de archieven goed doorzoekbaar geworden.
Het omvat de archieven van:
- Rijkscommissie voor de Monumentenbeschrijving (1903 - 1918)
- Rijkscommissie voor de Monumentenzorg (1918 - 1947)
- Rijksbureau voor de Monumentenzorg (1918 - 1947)
- Inspectie Kunstbescherming (1939 - 1 oktober 1946)
- Rijkswaterstaat, dienst Meetkunde en dienst Monumentenzorg
- Voorlopige Commissie voor de Monumentenzorg (1944 - 1946)
- Voorlopige Monumentenraad (1946)
- Rijksdienst voor de Monumentenzorg (RDMZ, 1947 - 2007)
Zorg voor monumenten
Wie de inventaris doorneemt, ziet hoe de zorg voor monumenten al meer dan 120 jaar deel uit maakt van Nederlands overheidsbeleid. Dit begon in 1903 met de formele instelling van de Rijkscommissie voor de Monumentenbeschrijving. Deze commissie kreeg de opdracht om van de belangrijkste historische gebouwen in Nederland wetenschappelijk verantwoorde beschrijvingen te maken en uit te geven. Dit werd De Geïllustreerde Beschrijving van de Nederlandse monumenten van geschiedenis en kunst
. De commissie hoopte hiermee bewustwording voor gebouwd erfgoed te creëren in een tijd waarin veel gebouwen gesloopt werden. In 1918 werden commissie en taken uitgebreid. Naast het beschrijven van de monumenten kwamen advies en begeleiding van restauraties er bij. De naam werd Rijksbureau voor de Monumentenzorg.
Veiligheid in voorbereiding
Bijzonder zijn ook de archieven van de Inspectie Kunstbescherming (1939 – 1946), die zich onder leiding van Jan Kalf richtte op de bescherming van kunstwerken tegen oorlogsgevaar. Reddingsacties van kunst in de Spaanse burgeroorlog in 1936 stimuleerden hem om voor Nederland maatregelen voor te bereiden. In 1939 presenteerde hij de plannen voor de Beveiliging en brandveiligheid van musea, bibliotheken, archieven, kerken en honderd monumenten en de Inrichting van bomvrije bergplaatsen
. Direct na het begin van de oorlog werd op 21 mei 1940 het Besluit Wederopbouw I uitgevaardigd.
Raadpleegbaar in Nationaal Archief
Het openbaar toegankelijk maken van archieven is een proces van jaren. Voor deze archiefoverdracht werden bij de RCE eerst alle deelarchieven doorgenomen en voorbereid, voordat ze naar de Rijksorganisatie voor Informatiehuishouding (RvIHH) gingen. Hier zijn ze gedetailleerd beschreven en verder geordend, resulterend in een uitgebreide inventaris. Ook de materiële zorg van de archieven en de voorbereiding van transport naar het Nationaal Archief waren in handen van de RvIHH. Vanaf nu zijn archieven raadpleegbaar bij het Nationaal Archief. De inventaris en toegangsnummers van het Archief van het domein gebouwd erfgoed van de Rijksdienst voor het Cultureel erfgoed en taakvoorgangers zijn vanaf nu online te doorzoeken.