Vandaag heeft de Europese Commissie voorlopig vastgesteld dat zowel TikTok als Meta hun verplichting schenden om onderzoekers adequate toegang tot openbare gegevens te verlenen onder de Digital Services Act (DSA). De Commissie constateerde ook voorlopig dat Meta, voor zowel Instagram als Facebook, zijn verplichtingen schendt om gebruikers eenvoudige mechanismen te bieden om illegale inhoud te melden en hen in staat te stellen effectief beslissingen over inhoudsmoderatie aan te vechten.
Toegang tot gegevens voor onderzoekers
De voorlopige bevindingen van de Commissie tonen aan dat Facebook, Instagram en TikTok mogelijk omslachtige procedures en hulpmiddelen hebben ingevoerd voor onderzoekers om toegang tot openbare gegevens aan te vragen. Dit leidt vaak tot gedeeltelijke of onbetrouwbare gegevens, wat hun vermogen om onderzoek te doen beïnvloedt, bijvoorbeeld of gebruikers, inclusief minderjarigen, worden blootgesteld aan illegale of schadelijke inhoud.
Het toestaan van toegang tot platformgegevens voor onderzoekers is een essentiële transparantieverplichting onder de DSA, omdat het publieke controle biedt over de mogelijke impact van platforms op onze fysieke en mentale gezondheid.
Meldings- en actiemechanismen
Wat Meta betreft, lijken noch Facebook noch Instagram een gebruiksvriendelijk en gemakkelijk toegankelijk ‘Notice and Action’-mechanisme te bieden voor gebruikers om illegale inhoud te melden, zoals kindermisbruikmateriaal en terroristische inhoud. De mechanismen die Meta momenteel toepast, lijken verschillende onnodige stappen en extra eisen aan gebruikers op te leggen. Bovendien lijken zowel Facebook als Instagram zogenaamde ‘dark patterns’ te gebruiken, of misleidende interfaceontwerpen, bij de ‘Notice and Action’-mechanismen.
Dergelijke praktijken kunnen verwarrend en ontmoedigend zijn. De mechanismen van Meta om illegale inhoud te melden en te verwijderen kunnen daarom ineffectief zijn. Onder de DSA zijn ‘Notice and Action’-mechanismen essentieel om EU-gebruikers en vertrouwde melders in staat te stellen online platforms te informeren dat bepaalde inhoud niet voldoet aan EU- of nationale wetten. Online platforms genieten geen aansprakelijkheidsvrijstelling onder de DSA in gevallen waarin zij niet snel hebben gehandeld nadat zij op de hoogte waren gesteld van de aanwezigheid van illegale inhoud op hun diensten.
Beroepsmogelijkheden tegen inhoudsmoderatie
De DSA geeft gebruikers in de EU ook het recht om beslissingen over inhoudsmoderatie aan te vechten wanneer platforms hun inhoud verwijderen of hun accounts opschorten. Op dit moment lijken de beroepsmechanismen van zowel Facebook als Instagram gebruikers niet toe te staan om uitleg of ondersteunend bewijs te leveren ter onderbouwing van hun beroepen. Dit bemoeilijkt het voor EU-gebruikers om verder uit te leggen waarom zij het oneens zijn met de inhoudsbeslissing van Meta, wat de effectiviteit van het beroepsmechanisme beperkt.
De standpunten van de Commissie met betrekking tot de rapportagetool van Meta, dark patterns en het klachtenmechanisme zijn gebaseerd op een diepgaand onderzoek, inclusief samenwerking met Coimisiún na Meán, de Ierse coördinator digitale diensten.
Dit zijn voorlopige bevindingen die de uitkomst van het onderzoek niet vooringenomen.
Vervolgstappen
Facebook, Instagram en TikTok hebben nu de mogelijkheid om de documenten in de onderzoeksdossiers van de Commissie te bekijken en schriftelijk te reageren op de voorlopige bevindingen van de Commissie. De platforms kunnen maatregelen nemen om de overtredingen te herstellen. Tegelijkertijd zal de Europese Raad voor Digitale Diensten worden geraadpleegd.
Als de standpunten van de Commissie uiteindelijk worden bevestigd, kan de Commissie een niet-nalevingsbesluit uitvaardigen, wat een boete van maximaal 6% van de totale wereldwijde jaaromzet van de aanbieder kan veroorzaken. De Commissie kan ook periodieke dwangsommen opleggen om een platform tot naleving te dwingen.
Nieuwe mogelijkheden voor onderzoekers gaan open op 29 oktober 2025, wanneer de gedelegeerde handeling inzake gegevens toegang in werking treedt. Deze handeling zal toegang verlenen tot niet-openbare gegevens van zeer grote online platforms en zoekmachines, met als doel hun verantwoordelijkheid te vergroten en potentiële risicos voortkomend uit hun activiteiten te identificeren.
Achtergrond
De voorlopige bevindingen van de Commissie maken deel uit van de formele procedures die zijn gestart tegen Meta en formele procedures om TikTok te onderzoeken onder de DSA. De Commissie zet haar onderzoek voort naar andere mogelijke overtredingen die deel uitmaken van deze lopende procedures. Deze formele procedures onder de DSA zijn verschillend van lopende onderzoeken tegen Facebook, Instagram en TikTok met betrekking tot naleving van andere relevante EU-wetgeving.
