De Europese Commissie heeft, onder de EU-regels voor staatssteun, een steunpakket goedgekeurd ter ondersteuning van de bouw en exploitatie van de eerste kerncentrale in Polen. De kerncentrale, met een elektriciteitsopwekkingscapaciteit tot 3.750 MW, zal naar verwachting in de tweede helft van de jaren 2030 in bedrijf gaan. Het project speelt een centrale rol in de strategie van Polen om de elektriciteitsproductie te decarboniseren.

De Poolse maatregel

In september 2024 heeft Polen de Commissie op de hoogte gebracht van zijn plan om Polskie Elektrownie Jądrowe sp. z o.o. (‘PEJ), een volledig staatsbedrijf, te ondersteunen bij de bouw en exploitatie van een nieuwe kerncentrale in Lubiatowo-Kopalino. Het project bestaat uit drie nieuwe kernreactoren, elk met een capaciteit van 1250 MW. De totale kapitaalinvestering voor het project wordt geschat op ongeveer €42 miljard (178 miljard PLN) in nominale termen.

Polen is van plan directe prijssteun te verlenen in de vorm van een tweeweg contract voor verschil dat stabiele inkomsten voor de kerncentrale biedt voor een periode van 40 jaar. Op grond van het contract voor verschil betaalt de Poolse staat PEJ als de marktprijzen onder een strike price dalen die wordt bepaald volgens een duidelijke methodologie die door de Commissie wordt beoordeeld. Als de marktprijzen deze strike price overschrijden, betaalt PEJ het verschil aan de Poolse staat. De begunstigde profiteert ook van een kapitaalinjectie die ongeveer 30% van de kosten van het project dekt en van staatsgaranties die 100% van de schulden dekken die PEJ is aangegaan om het project te financieren, wat de aanname van Polen over de financiële structuur van het project weerspiegelt.

Het onderzoek van de Commissie

In december 2024 opende de Commissie een formeel onderzoek naar het voorgestelde steunpakket van Polen voor het kernenergieproject. Het onderzoek richtte zich op de geschiktheid en proportionaliteit van de steun, mogelijke verstoringen op de elektriciteitsmarkten en de naleving van relevante bepalingen van het EU-recht.

Tijdens het onderzoek ontving de Commissie verschillende opmerkingen van geïnteresseerde derden. Deze bijdragen steunden het project overwegend en benadrukten het strategische belang ervan voor de langetermijnenergiezekerheid en decarbonisatiedoelstellingen van Polen.

Tijdens het diepgaand onderzoek heeft Polen belangrijke elementen van het steunpakket herzien om de zorgen van de Commissie weg te nemen.

Om ervoor te zorgen dat de steun passend, proportioneel is en de concurrentie op de interne markt niet onnodig verstoort, heeft Polen zich gecommitteerd aan verschillende belangrijke aanpassingen:

  • Een verkorte duur van de directe prijssteun. De periode van het CfD wordt verkort van 60 naar 40 jaar.
  • Een herziene beloningsformule: het ontwerp van het CfD is herzien om sterke prikkels te bieden aan PEJ om de centrale efficiënt te exploiteren en gebruik te maken van haar vermogen om te reageren op marktsignalen. Dit ontwerp, waarbij de centrale wordt beloond voor haar beschikbaarheid om elektriciteit te genereren in plaats van voor haar elektriciteitsproductie, helpt verstoringen te beperken en voorkomt verdringing van hernieuwbare opwekking, wat een efficiënter en gedecarboniseerd elektriciteitssysteem ondersteunt.
  • De strike price wordt afgestemd op de financieringsbehoefte van het project: Polen zal de strike price van het CfD vaststellen met behulp van een ‘discounted cash flow’-model dat rekening houdt met de kapitaalinjectie en de staatsgaranties, waardoor wordt gegarandeerd dat de totale steun beperkt blijft tot de financieringsbehoefte van het project. Het financiële model zorgt er ook voor dat PEJ een rendement ontvangt dat in lijn is met wat marktinvesteerders zouden eisen voor een vergelijkbaar project, waarmee de proportionaliteit van de staatssteun wordt gewaarborgd.

Om overcompensatie te voorkomen, heeft Polen een speciaal controlemechanisme geïntroduceerd waarbij eventuele extra winsten die hoger zijn dan noodzakelijk om een marktrendement te behalen, moeten worden gedeeld met de Poolse staat. Dit mechanisme zal gedurende de gehele operationele periode van de centrale van kracht zijn. Daarnaast zal Polen regelmatige beoordelingen uitvoeren van een duidelijk gedefinieerde set kostvariabelen die worden gebruikt in het financiële model voor het bepalen van de strike price. Dit proces zorgt ervoor dat onzekerheden met betrekking tot de kapitaal- en operationele kosten van het project niet leiden tot overcompensatie van de begunstigde. 

Om risicos met betrekking tot markconcentratie te beperken en te voorkomen dat de steun wordt doorberekend aan consumenten, heeft Polen strikte voorwaarden afgesproken met betrekking tot de elektriciteitshandel. Ten minste 70% van de jaarlijkse elektriciteitsproductie van de centrale zal worden verkocht op de open elektriciteitsbeurs - inclusief daghandel, intraday en termijnmarkten - gedurende de gehele levensduur van de centrale. De resterende productie kan worden verkocht via veilingen die worden uitgevoerd onder objectieve, transparante en niet-discriminerende voorwaarden. Polen heeft ook toegezegd dat PEJ juridisch en functioneel onafhankelijk zal zijn van andere grote spelers op de Poolse elektriciteitsmarkt.

Op basis hiervan concludeerde de Commissie dat de Poolse maatregel in overeenstemming is met de EU-regels voor staatssteun.

Achtergrond

Krachtens het VWEU zijn lidstaten vrij om hun energiemix, de voorwaarden voor het benutten van hun energiebronnen en de algemene structuur van hun energievoorziening te bepalen. De beslissing om kernenergie te promoten is een nationale bevoegdheid.

Staatssteun ter ondersteuning van kernenergie kan rechtstreeks worden beoordeeld op grond van artikel 107, lid 3, onder c), VWEU, dat lidstaten toestaat bepaalde economische activiteiten onder specifieke voorwaarden te bevorderen. De steun moet noodzakelijk en proportioneel zijn en mag de handelsvoorwaarden niet nadelig beïnvloeden in een mate die in strijd is met het gemeenschappelijk belang. Na de inwerkingtreding van de nieuwe regels voor elektriciteitsmarktdesign in juli 2024, beoordeelt de Commissie ook de naleving van de ontwerpprincipes voor tweeweg-CfDs zoals vastgelegd in verordening 2024/1747.

Voor meer informatie

De niet-vertrouwelijke versie van de beslissing zal beschikbaar worden gesteld onder zaaknummer SA.109707 in het staatstoezichtregister op de concurrentiewebsite van de Commissie zodra eventuele vertrouwelijkheidskwesties zijn opgelost. Nieuwe publicaties van staatssteunbesluiten op internet en in het Publicatieblad worden vermeld in de Competition Weekly e-News.