Welke concrete initiatieven stelt het Pact voor?
Het Pact voor de Middellandse Zee presenteert 17 initiatieven met meer dan 100 acties die ontwikkeld zullen worden op gebieden van wederzijds belang voor de 10 partners in de regio, de EU en haar lidstaten. Deze zijn gegroepeerd in drie pijlers.
De eerste pijler richt zich op mensen en stelt onder andere een Mediterrane Universiteit voor die studenten uit de EU en partners verbindt, met gezamenlijke cursussen, gezamenlijke curricula/programmas, gezamenlijke diplomas en andere educatieve activiteiten zoals zomerscholen. Opmerkelijk is ook de oprichting van een speciaal mechanisme om het Mediterrane culturele erfgoed te beschermen en te promoten, gebaseerd op een netwerk van publieke en private belanghebbenden. Digitalisering in het behoud van het culturele erfgoed van de zuidelijke partners is eveneens een doelstelling van deze pijler. Onder de acties die gericht zijn op het ondersteunen van een levendige civil society, jeugd en lokale gemeenschappen als dragers van ontwikkeling en sociale cohesie, zal een ‘Jeugdparlementaire Assemblee voor de Middellandse Zee’ worden opgericht om de stem en input van de jeugd te verzamelen.
Onder de tweede pijler, die zich richt op de economie, streeft het Pact ernaar de economische integratie van markten in de regio verder te vergroten om duurzame groei en werkgelegenheid te creëren, onder meer door het mobiliseren van publieke en private investeringen op grote schaal. Het zal ondernemerschap stimuleren via StartUp4Med, een Mediterraan ecosysteem voor start-ups en MKB. De Trans-Mediterrane Hernieuwbare Energie en Schone Technologie Initiatief (T-MED) is ook een vlaggenschipinitiatief. Dit zal dienen als coördinatie-instrument om een pijplijn van projecten te ontwikkelen op het gebied van hernieuwbare energieopwekking, netinfrastructuur, inclusief binnenlandse transmissie- en distributienetten in landen van het Zuidelijk Buurland. Via deze pijler en haar initiatieven zal de EU digitale en transportconnectiviteit versterken, de schone transitie en klimaatbestendige economische ontwikkeling bevorderen, evenals een eerlijke, duurzame en concurrerende blauwe economie stimuleren.
Onder de derde pijler, die zich richt op veiligheid, paraatheid en migratiebeheer, is een van de initiatieven gericht op het verbeteren van de Mediterrane rampenparaathouding, die de ontwikkeling van een all-hazards waarschuwingssysteem zal ondersteunen, de paraatheid voor voedselzekerheid zal verbeteren en de samenwerking op het gebied van civiele bescherming zal uitbreiden, onder meer via een nieuw Europees Brandweerknooppunt in Cyprus. Er zal ook een regionaal forum worden opgericht voor de EU en de zuidelijke Mediterrane landen over vrede en veiligheid. Dit kan een informele setting bieden om gezamenlijke regionale situationele bewustwording te bevorderen, meningen te delen en benaderingen te coördineren over kwesties van gemeenschappelijk belang, zoals de regionale veiligheidssituatie en respectievelijke vrede- en veiligheidsactiviteiten, inclusief vredesbemiddeling. Ten slotte zal het Pact de samenwerking met partnerlanden op het gebied van migratie blijven bevorderen, als een gezamenlijke verantwoordelijkheid die een uitgebreide, routebrede en op rechten gebaseerde aanpak vereist.
Wat is de rol van regionale en maatschappelijke organisaties in het Pact?
Ten eerste hebben de Unie voor de Middellandse Zee en de Anna Lindh Stichting (ALF) een belangrijke rol gespeeld in de consultaties die tot het Pact hebben geleid en zullen zij partners blijven in de uitrol van het Pact op relevante terreinen.
Ten tweede erkent het Pact de belangrijke rol van het maatschappelijk middenveld bij het ondersteunen van lokale gemeenschappen, het vergroten van het bewustzijn over belangrijke maatschappelijke uitdagingen, het versterken van democratische participatie, het empoweren van vrouwen en jongeren, en het uiteindelijk bijdragen aan een meer inclusieve samenleving. Hoewel specifieke aandacht voor het maatschappelijk middenveld wordt besteed via een speciaal initiatief in de eerste pijler, zal actieve participatie van het maatschappelijk middenveld worden nagestreefd in alle initiatieven.
Ten derde zullen regelmatige dialogen over de uitvoering van het Pact worden georganiseerd met maatschappelijke organisaties, waaronder academici, onderzoekers, sociale, culturele en economische actoren, evenals het bedrijfsleven.
Hoe worden de Pact-initiatieven besloten en gemonitord?
Het Pact werd gelanceerd door de EU met de zuidelijke Mediterrane partners op 28 november 2025 ter gelegenheid van de 30e verjaardag van de Barcelona-verklaring.
De onder het Pact voorgestelde initiatieven zullen worden omgezet in een speciaal Actieplan, dat uiterlijk eind maart 2026 zal worden gepresenteerd en dat de deelnemende landen en belanghebbenden voor elk initiatief zal specificeren. Het Actieplan zal een levend document zijn, en er zullen in de loop van de tijd nieuwe initiatieven worden toegevoegd. De Commissie en de Europese Dienst voor extern optreden zullen de coördinatie en technische supervisie van de uitvoering van het Actieplan waarborgen.
Aan EU-zijde zullen discussies over de uitrol van het Pact regelmatig plaatsvinden in de Raad, onder meer op de Raad Buitenlandse Zaken (RBUZ). Het Europees Parlement zal regelmatig worden geïnformeerd. Ook het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regios zullen op de hoogte worden gehouden. De Euro-Mediterrane Regionale en Lokale Assemblee zal dienen als een belangrijk institutioneel kanaal voor regionale en lokale bijdragen.
Op Euro-Mediterrane schaal zal het actieplan tweemaal per jaar worden besproken tijdens een gezamenlijke bijeenkomst van EU- en zuidelijke Mediterrane partners op senior ambtenarenniveau. Hun discussies worden gevolgd door de jaarlijkse ministeriële bijeenkomst van de EU-Zuidelijke Buurlanden.
Is het Pact alleen van toepassing op de Mediterrane regio?
Het Pact voor de Middellandse Zee is een gezamenlijke inspanning van de EU, haar lidstaten en de tien zuidelijke Mediterrane partners om samen te werken aan gedeelde prioriteiten.
Vooruitkijkend zal het Pact ook partners buiten de zuidelijke Middellandse Zee willen betrekken, met samenwerking met regionale organisaties evenals met Golfpartners, aangrenzende Sub-Sahara Afrikaanse landen, met name Mauritanië en Senegal, Turkije, evenals de Westelijke Balkanpartners en de Zwarte Zee.
Het Pact zal de verdere versterking van driehoeksamenwerking ondersteunen, met name met Golfpartners. Dit is van groot belang omdat deze landen een belangrijke brug vormen tussen Europa, Azië en Afrika en een belangrijke rol kunnen spelen bij het aanpakken van politieke, economische, ontwikkelings- en humanitaire uitdagingen in de zuidelijke Middellandse Zee en met name in het Midden-Oosten.
Hoe wordt het Pact gefinancierd?
Het Pact zal steunen op de bestaande EU-financiering onder NDICI Global Europe voor de periode tot eind 2027 en daarna, zonder het definitieve vorm van het volgende Meerjarig Financieel Kader voor de co-wetgevers te prejudiceren, zal het streven naar de voorgestelde €42 miljard voor het Midden-Oosten, Noord-Afrika en de Golfregio.
Bovendien zal de EU samenwerken met de lidstaten, zuidelijke Mediterrane partners en lidstaten en internationale financiële instellingen om de impact en synergieën van acties te maximaliseren.
Ten slotte zullen investeringen van de private sector, inclusief blending en publiek-private partnerschappen, instrumenteel zijn.
Behandelt het Pact voor de Middellandse Zee migratie, en zo ja, hoe?
Het Pact voor de Middellandse Zee versterkt de samenwerking van de EU met landen in de regio op basis van brede politieke en economische kaders waarin migratie een van de gedeelde prioriteiten is. Het biedt een strategisch kader voor samenwerking met partners in het Zuidelijk Buurland en operationaliseert de externe aspecten van het EU-migratiebeleid. Migratie blijft een van onze grootste gedeelde uitdagingen, maar kan ook als een kans worden gezien. We beheren migratie al samen met onze partners langs de routes, maar willen dit intensiveren met meer dialoog en samenwerking.
Het Pact bevordert een uitgebreide, routebrede en op rechten gebaseerde aanpak, met als doel het voorkomen van irreguliere migratie en het doorbreken van het smokkelnetwerk met verbeterde grenscontrole, het verbeteren van de bescherming van migranten in kwetsbare situaties, asielzoekers en vluchtelingen, het nastreven van een effectief terugkeer- en herintegratiebeleid inclusief veilige en waardige terugkeer en duurzame re-integratie, het aanpakken van de oorzaken van migratie en gedwongen ontheemding, evenals het structureren van legale routes.
Het Pact adresseert het migratiefenomeen dus over haar initiatieven en fundamenteel in haar eerste en derde pijlers.
De drie pijlers van het Pact richten zich op gebieden als schone en hernieuwbare energie, waterbestendigheid, klimaatadaptatie, handel en investeringen, onderwijs en vaardigheden, digitale innovatie, transportconnectiviteit, veiligheid, paraatheid en migratiebeheer.
Voor meer informatie
