Geachte gasten,
Dames en heren,
Goedemorgen – het is een genoegen u te verwelkomen op het Export Control Forum van dit jaar.
Vandaag biedt een gelegenheid voor experts uit de lidstaten, EU-instellingen, het bedrijfsleven, de academische wereld en het maatschappelijk middenveld om de laatste ontwikkelingen op het gebied van exportcontroles in de Europese Unie te bespreken.
Exportcontroles zijn een belangrijk onderdeel van onze toolkit voor economische veiligheid, ook als het gaat om internationale vrede en veiligheid en de bescherming van mensenrechten.
Historisch gezien zijn ze behandeld op een multilaterale basis. Tot voor kort werkte dit, en de EU blijft deze aanpak sterk ondersteunen.
Maar we weten allemaal dat de tijden veranderd zijn.
We leven in een snel veranderende en complexe wereld, waar economische instrumenten steeds vaker worden ingezet om geopolitieke doelen te bereiken.
Deze nieuwe realiteit heeft exportcontroles op de voorgrond geplaatst en zet hen – en uw werk – stevig in de schijnwerpers in het debat over economische veiligheid.
Mijn team en ik zijn momenteel druk bezig met het afronden van een nieuwe doctrine voor economische veiligheid, die we begin volgende maand zullen presenteren.
De afgelopen jaren is duidelijk geworden dat we een coherente en samenhangende gezamenlijke aanpak van economische veiligheid nodig hebben.
Want degenen die het systeem willen misbruiken zoeken altijd naar een zwakke plek in de toepassing, wat de hele EU schaadt.
Ik ben dan ook zeer blij dat de lidstaten de meerwaarde van Europese coördinatie zien om de effectiviteit van het model te vergroten – iets wat duidelijk werd uit mijn talrijke ontmoetingen met ministers.
Zonder te veel te verklappen kan ik zeggen dat de doctrine een gecoördineerd en coherent gebruik van onze instrumenten zal schetsen, inclusief exportcontroles, om onze positie op het wereldtoneel te versterken en effectiever te reageren op de meest urgente risicos voor onze economie.
Dit is geen poging het wiel opnieuw uit te vinden.
Onze inspanningen blijven geïnformeerd door de Europese Economische Strategie 2023, die gericht is op het minimaliseren van risicos die voortkomen uit bepaalde economische stromen in de context van toenemende geopolitieke spanningen en versnelde technologische veranderingen, terwijl maximale niveaus van economische openheid en dynamiek behouden blijven.
De doctrine zal vooral gaan over het versnellen van onze actie.
We erkennen dat het breed gedragen en langdurige begrip dat ten grondslag ligt aan de internationale aanpak van exportcontroles onder aanzienlijke druk staat.
Exportcontroles gaan niet langer alleen over veiligheid.
Steeds vaker worden ze gebruikt als middel om geopolitieke invloed te verkrijgen.
Een manier om afhankelijkheden van anderen te benutten en zelfs te bewapenen.
Dit is niet beperkt tot een enkel land of regio.
Zo gebruiken grootmachten exportcontroles om elkaar af te snijden van hightech-toeleveringsketens, met als doel technologische evolutie te beperken.
Of leggen zij unilaterale exportcontroles op gericht op gebieden zoals kritieke grondstoffen en bepaalde sleuteltechnologieën.
Dit heeft een dramatisch effect op wereldwijde toeleveringsketens en heeft een negatieve impact op de industrie in Europa en wereldwijd.
En het is niet alleen economisch schadelijk.
Wanneer inputs die essentieel zijn voor het functioneren van een moderne economie op deze manier worden bewapend, brengt dat onze meest strategische belangen en uiteindelijk onze welvaart in gevaar.
Onze hoogste prioriteit blijft natuurlijk het vinden van effectieve, eerlijke en duurzame oplossingen voor deze kwesties.
Ik heb de afgelopen weken en maanden veel tijd besteed aan het aangaan van dialoog met mijn tegenhangers en het nastreven van proactieve gesprekken om dit te bereiken.
Maar we moeten ook rekening houden met de context van de illegale invasie van Oekraïne door Rusland en de snelle en ongekende inzet van sancties die dit heeft veroorzaakt.
Niet in de laatste plaats de oplegging van exportbeperkingen op dual-use en gevoelige goederen die cruciaal zijn om Ruslands vermogen tot oorlogvoering te beperken.
Rusland heeft vervolgens de goedkeuring van de belangrijkste nieuwe controles op opkomende technologieën onder de Wassenaar-overeenkomst geblokkeerd, waardoor het multilaterale systeem effectief verlamd is en de wereldwijde veiligheid meer risico loopt.
Daarnaast zet dit de lidstaten van de EU en onze partners onder druk om actie buiten multilaterale regimes te ondernemen, iets wat de effectiviteit van deze regimes bedreigt en het risico op fragmentatie van de interne markt vergroot.
Om deze uitdaging te overwinnen heeft de EU, samen met de lidstaten, actie ondernomen om de EU-brede lijst van exportcontroles bij te werken zodat deze niet alleen controles omvat die binnen de regimes zijn overeengekomen, maar ook die welke zijn geblokkeerd.
Deze bijgewerkte lijst van controles wordt vandaag gepubliceerd. Ze omvat kritieke technologiegebieden zoals quantum, halfgeleiderfabricage- en testapparatuur en geavanceerde geïntegreerde schakelingen voor computing.
De update brengt de EU-controllijst in lijn met het consensus die is bereikt in diverse multilaterale regimes. De VS en het VK hebben al soortgelijke controles ingevoerd. En anderen zullen volgen.
Dit is een pragmatische reactie die we zorgvuldig hebben opgesteld samen met de lidstaten, hand in hand werkend om de kernbelangen van Europa te beschermen en tegelijkertijd open te blijven naar de wereld.
We blijven vast in ons geloof dat een multilaterale aanpak van exportcontroles de meest effectieve is voor het beschermen van internationale veiligheid en het ondersteunen van een wereldwijd gelijk speelveld.
Maar we moeten handelen wanneer die aanpak onder zoveel druk komt te staan dat ze niet meer werkt.
Uniforme EU-controles garanderen effectiviteit en transparantie terwijl ze onze concurrentiekracht behouden en een gelijk speelveld voor economische actoren waarborgen.
Vooruitkijkend bevinden we ons op een kruispunt.
We moeten reflecteren, in het licht van de nieuwe wereldwijde realiteit, of onze huidige instrumenten, ontworpen in een heel andere context, voldoende zijn.
Of ze worden gebruikt met maximale efficiëntie.
Of dat we ze moeten aanpassen aan de wereld van vandaag.
Deze vraag zal centraal staan in de herziening die we starten van het huidige EU Export Control-kader.
En het is een vraag waarop uw input cruciaal zal zijn om het antwoord vorm te geven.
Ik ben dan ook zeer blij dat u vandaag de kans heeft om ideeën uit te wisselen en te bespreken hoe we het exportcontrolesysteem in Europa kunnen versterken en deze verschillende uitdagingen kunnen aanpakken.
Uw ideeën zullen bijdragen aan het collectieve denken over de beste weg vooruit.
Ik denk dat we het er allemaal over eens kunnen zijn dat we de juiste balans moeten vinden tussen veiligheid en concurrentiekracht; tussen het behouden van onze welvaart en het waarborgen van onze collectieve veiligheid.
Dus nogmaals, welkom op het Export Control Forum van dit jaar, en ik wens u een productieve dag.
Dank u wel.
