Dames en heren,
Welkom bij het vijfde EU Clean Air Forum in de prachtige stad Bonn en in deze historische plenaire zaal van de Bondsdag.
Deze stad en deze zaal symboliseren de tradities van democratie, diplomatie en debat.
Wetende dat Beethoven in Bonn werd geboren, neuriede ik het Europese Volkslied terwijl ik vanuit de auto keek naar het prachtige landschap langs de Rijn.
Ik kan me geen betere plek voorstellen om het Forum van vandaag te houden.
Lucht is de ene hulpbron die, als die er niet meer was, we onmiddellijk zouden missen.
Het is zo fundamenteel voor ons overleven.
Toch denken we er vaak helemaal niet aan.
En als we dat wel doen, zien we het als het enige waar we altijd op kunnen rekenen. Gratis en eindeloos beschikbaar.
Helaas is niets minder waar.
Vandaag blijft luchtvervuiling onze samenlevingen en economieën schaden.
Het veroorzaakt jaarlijks wereldwijd miljoenen sterfgevallen en talloze ziekten.
Meer dan 200.000 sterfgevallen zijn alleen al in de EU toe te schrijven aan luchtvervuiling.
Dus het slechte nieuws is duidelijk.
Maar het goede nieuws is simpel. We weten wat we moeten doen en we gaan de goede kant op.
De luchtkwaliteit is de afgelopen decennia gestaag verbeterd.
De EU is op koers om de gezondheidsimpact van luchtvervuiling tegen 2030 met meer dan 55% te verminderen ten opzichte van 2005.
Hoe? Omdat acties voor schone lucht werken.
Ons beleid op het gebied van transport, industrie, energie, klimaatmitigatie en meer heeft resultaten opgeleverd.
Kijk naar onze gaststad van vandaag.
De niveaus van stikstofdioxide en fijnstof in Bonn zijn sinds 2015 met ongeveer 50% gedaald.
In feite zijn de emissies van luchtverontreinigende stoffen in de EU in de afgelopen 20 jaar overal gedaald.
Zwaveldioxide daalde met 85%.
Stikstofoxiden met 53%.
Ammoniak met 17%.
Dit zijn niet alleen cijfers. Het zijn echte verbeteringen in onze gezondheid, welzijn en levenskwaliteit.
En de voordelen zijn zichtbaar in onze hele samenleving.
Elke euro die aan schone lucht wordt besteed, levert minstens vier keer zoveel voordeel op – en onze beoordeling toont aan dat meer ambitie zelfs nog grotere economische beloningen oplevert.
Schone lucht is bijvoorbeeld ook een voorwaarde voor gezonde gewassen, voedselzekerheid en het inkomen van boeren.
Verlies van tarwe door luchtvervuiling bedroeg alleen al in 2022 1,3 miljard euro.
Beleid voor schone lucht helpt deze risicos te verminderen.
Nu moeten we koers houden en onze inspanningen zelfs opvoeren.
We hebben zojuist de evaluatie gepubliceerd van de National Emission reduction Commitments Directive, of kortweg de NEC-richtlijn.
Deze stelt doelen voor lidstaten en monitort de voortgang.
Onze evaluatie heeft aangetoond dat de NEC-richtlijn werkt en dat dit gebeurt in synergie met andere relevante EU-beleidslijnen.
Maar er is nog werk aan de winkel, vooral om te voldoen aan nieuwe verplichtingen die in 2030 ingaan.
Vorig jaar hebben we de herziene richtlijn voor de omgevingsluchtkwaliteit aangenomen, die nieuwe normen en vereisten voor lidstaten introduceert.
Maar om aan deze nieuwe luchtkwaliteitsnormen en de Zero Pollution Ambition te voldoen, is investering nodig - in lijn met investeringen om klimaatverandering te vertragen.
Milieubeleid, inclusief voor schone lucht, blijft naar verwachting een prioriteit in EU-financiering – en dat is cruciaal.
Het voorstel voor de EU-begroting 2028-2034 bevat een doelstelling van 35% voor klimaat- en milieubestedingen en een verbeterd systeem voor EU-uitgaven aan groene doelstellingen.
Maar ook particuliere investeringen spelen een rol.
Milieunormen kunnen innovatie stimuleren en de productiviteit verbeteren, wat een positieve invloed heeft op de Europese concurrentiekracht.
Het bereiken van schonere lucht vereist op maat gemaakte oplossingen in verschillende sectoren en industrieën. Daarbij biedt het kansen voor innovatieve start-ups om hun technologieën op de markt te brengen.
We moeten ook zo efficiënt mogelijk met onze investeringen omgaan.
Dat betekent investeren in maatregelen die ons tegelijkertijd dichter bij meerdere beleidsdoelstellingen brengen.
Zo delen broeikasgassen en luchtverontreinigende stoffen veel van dezelfde bronnen – voertuigen, verwarming van woningen en industriële installaties.
Dat betekent dat meer klimaatambitie co-benefits oplevert voor schone lucht – en omgekeerd.
Evenzo zorgt de energietransitie voor schonere lucht.
Schonere autos, meer gebruik van openbaar vervoer en betere fietsinfrastructuur kunnen de luchtkwaliteit in onze steden verbeteren – terwijl ze ook het verkeer verminderen, onze stedelijke gebieden leefbaarder maken en de levenskwaliteit van burgers verbeteren.
EU-wetgeving en -beleid bevorderen belangrijke veranderingen op al deze gebieden.
De Commissie heeft een plan gelanceerd om tegen 2040 een goed functionerend en sneller spoorwegnet in Europa te realiseren.
En we maken gebruik van nieuwe digitale technologieën om onze inspanningen te ondersteunen.
Bijvoorbeeld de European Air Quality Index-applicatie – die velen van u kennen – biedt directe en betrouwbare informatie over de luchtkwaliteit.
Want, zoals het gezegde luidt, kennis is macht.
Dames en heren,
Op een gegeven moment vandaag zal bijna elke persoon op aarde lucht inademen die onveilig is.
Dat betekent dat we allemaal een rol te spelen hebben – thuis en in het buitenland.
Luchtvervuiling sijpelt door grenzen en regios heen.
Rook van bosbranden kan duizenden kilometers reizen, net als antropogene emissies.
Onze inspanningen moeten dus ook grenzen overschrijden – en dat doen we door het uitvoeren van het geavanceerde EU-beleid voor schone lucht en door EU-financiering te bevorderen om emissies in alle sectoren en industrieën te verminderen.
De EU is ook vastbesloten om wereldwijd het voortouw te nemen.
Vooruitkijkend zullen we ons richten op het bereiken van een ambitieuze herziening van het VN-Göteborgprotocol.
Op nationaal niveau blijven we nauw samenwerken met EU-lidstaten om een ambitieus en coherent beleidskader te creëren.
Op regionaal niveau is er geen one size fits all-oplossing.
Ons beleid moet rekening houden met de verschillende regionale realiteiten in Europa.
En last but not least, het lokale niveau.
Hier spelen burgers en hun autoriteiten een cruciale rol.
Steden staan immers in de frontlinie van deze strijd.
In steden worden de meeste initiatieven van de Europese Green Deal uitgevoerd en woont ongeveer 80% van de Europeanen.
En in steden is luchtvervuiling vaak het ergst.
We moeten er dus voor zorgen dat we iedereen, op alle niveaus, meenemen op deze reis.
Schone lucht is een investering in onze toekomst en in toekomstige generaties.
Maar, om VN-secretaris-generaal Guterres te parafraseren:
Als we vandaag zwaar investeren – met tijd en energie, middelen en inzet – kunnen we morgen gemakkelijk ademhalen.
Evenementen zoals deze zijn een cruciaal onderdeel van dat proces.
Ik wens u een zeer succesvol Forum en kijk ernaar uit om nauw met u samen te werken aan een schonere toekomst.
