In de 19e eeuw veranderde Amsterdam in een verwaarloosde stad. Door de industriële revolutie kwamen veel arme mensen naar de stad. Veel gezinnen woonden in slechte omstandigheden, vaak in donkere kelders of kleine kamers. Deze situatie leidde tot het idee van de tuinstad, wat te zien is in een tentoonstelling in Museum Het Schip.
Wijken zoals de Jordaan en Uilenburg waren erg arm en vol mensen. Er was bijna geen sociale zekerheid en de hygiëne was slecht. Veel gezinnen zaten letterlijk en figuurlijk op elkaar. De kans op een beter bestaan leek klein.
Verbeteren van het dagelijks leven
In die tijd ontstonden er ook radicale ideeën over maatschappijverandering, zoals communisme, maar ook meer praktische oplossingen. Het boek over tuinsteden van de Engelse Ebenezer Howard uit 1902 had veel invloed.
Een groene toekomst
De tuinstadbeweging was een reactie op de viezigheid en drukte van de steden. Er werd een internationale beweging gestart om groene wijken voor arbeiders te creëren.
In Amsterdam werden onder andere de krotten in de oude Jodenbuurt gesloopt. Vanaf 1919 werd het Tuindorp Oostzaan gebouwd, waar arbeiders met hun gezinnen beter konden wonen. Dit waren kleine, overzichtelijke dorpen waar welzijn voorop stond, niet winst.
Voorbeeld uit Engeland
Engeland was een voorbeeld op het gebied van woningbouw. Het modeldorp Port Sunlight, gebouwd in 1888, bood een oplossing voor arbeiders en was een inspiratie voor Amsterdam.
Amsterdam als voorbeeld voor wonen
Rond 1920 groeide de belangstelling voor stadsontwikkeling in Amsterdam. De stad werd het belangrijkste centrum voor volkshuisvesting, met belangrijke sprekers zoals wethouder Wibaut en architect Berlage tijdens een congres over volkshuisvesting.
Twee grote tuinsteden
Na eerder te zijn begonnen met de tuindorpen in Noord en Watergraafsmeer, werd in 1928 de gemeentelijke dienst Stadsontwikkeling opgericht. Dit leidde tot de bouw van de grote tuinsteden Nieuw-West en Buitenveldert, gebaseerd op het Uitbreidingsplan van Cornelis van Eesteren uit 1935. De uitvoering van het plan kwam vooral na de Tweede Wereldoorlog op gang.
Levenskwaliteit in de tuinsteden
De tuinsteden zijn nu grote, moderne wijken met veel licht, lucht en ruimte. De krotten werden gesloopt en maakten plaats voor nieuwe, gezonde woonwijken. ongeveer 160.000 mensen wonen nu in Nieuw-West.
Trots op de tuindorpen
In Nederland zijn er nog veel mooie en populaire tuindorpen. Sommige zijn zelfs aangewezen als monument.
Tuindorp Nieuwendam in Amsterdam-Noord is zelfs het mooiste tuindorp van Europa genoemd.
Problemen met goed wonen
Vandaag de dag is er weer druk op de woningmarkt in Amsterdam. Huizen zijn duur en voor veel mensen onbereikbaar. Elk jaar komen er 10.000 nieuwe bewoners bij. De woningnood, het vergroenen van de stad en sociale cohesie zijn nu belangrijker dan ooit. Ideeën van de tuinstad blijven inspirerend.
Belang van de tuinstad
De tentoonstelling *Het Paradijs van de Arbeider* in Museum Het Schip laat zien hoe belangrijk het tuinstadidee nog steeds is in deze tijd van woningcrisis en de noodzaak voor meer groen in de stad. Moderne nieuwbouw probeert wel vaak de combinatie van duurzaamheid en groen te maken.
Inspireert tot verandering
De Amsterdamse sloppen leken eeuwig, maar werden uiteindelijk vervangen door groene wijken. Dit herinnert ons eraan dat ook de huidige woonproblemen opgelost kunnen worden. De tentoonstelling *Het Paradijs van de Arbeider* stimuleert om na te denken over deze onderwerpen.
Tentoonstelling in Museum Het Schip
De tentoonstelling *Het Paradijs van de Arbeider: Tuindorpen en Tuinsteden* is te zien tot 28 juli 2025 in Museum Het Schip in Amsterdam. De tentoonstelling biedt een blik op de impact van groene stadsplanning.
Het platform World Garden Cities bevordert het delen van ervaringen en kennis over stadsgroening over de wereld. Ook is er een boek verschenen over de tentoonstelling.
Het museum is gratis te bezoeken voor stadspashouders en bezitters van een Museumkaart.
Foto boven artikel: krotten in de Batavierstraat, 1911. De straat ligt op Uilenburg. Nu heet het de Nieuwe Batavierenstraat. Foto van collectie Stadsarchief Amsterdam