Een kind dat handgranaten bij voordeuren legt. Een jongere die drugs uit een container haalt in de haven. Of een meisje dat nieuwe dure spullen heeft, maar steeds vaker gespannen en afwezig is op school. Criminele uitbuiting is een vorm van mensenhandel waarbij vooral kwetsbare jongeren worden ingezet voor criminele doeleinden. En dat gebeurt vaak onder dwang, bedreiging of met geweld. Maar wie zijn die jongeren? Zijn het daders of slachtoffers?

Criminele uitbuiting is relatief nieuw. Samen met de politie en het Openbaar Ministerie heeft Amsterdam de aanpak van criminele uitbuiting verstevigd. En met succes. Onlangs is er weer een 22-jarige dader veroordeeld tot 6 jaar celstraf voor het crimineel uitbuiten van meerdere minderjarige jongens in Amsterdam Nieuw-West.

Wat is het precies?

Criminele uitbuiting is het aanzetten van iemand tot een misdrijf met gebruik van macht. Dat kan dwang zijn, maar ook subtieler: door iemand langzaam los te weken van school, familie of vrienden. Een eerste klusje lijkt onschuldig, bijvoorbeeld een pakketje wegbrengen. Maar als het misgaat, en het gaat dus ook mis omdat er sprake is van opzet, volgt de ‘straatboete’. Wie niet kan betalen, kan dit afkopen met een zwaardere klus. Denk aan een overval of het leggen van een explosief. En ‘nee’ zeggen? Dan volgt vaak geweld of dreiging.

Wie zijn kwetsbaar?

Jongeren met een licht verstandelijke beperking, verslaving of psychische problemen zijn makkelijker onder druk te zetten. Maar ook kinderen die het thuis moeilijk hebben, of die zoeken naar erkenning en aanzien. Het gaat altijd om een machtsverschil: iemand profiteert van de kwetsbaarheid van een ander. Dat voordeel hoeft niet altijd geld te zijn. Ook aanzien of invloed in een groep telt mee.

Signalen herkennen

Op school of in de wijk kunnen de eerste signalen zijn dat jongeren spijbelen, agressiever reageren, angstig of teruggetrokken zijn. Of juist plotseling met nieuwe, dure kleding rondlopen. Ze zien vaak geen uitweg meer. En ja, soms plegen zij ernstige delicten. Maar dat maakt ze niet automatisch alleen maar dader.

Een ingewikkeld vraagstuk

Officieren van justitie worstelen ermee: hoe beoordeel je iemand die een ernstig misdrijf pleegt, maar dat onder druk deed? Het jeugdstrafrecht kijkt vooral naar herstel en herhaling voorkomen. Maar voor kwetsbare meerderjarige jongeren ligt dat ingewikkelder. Strafvermindering is soms mogelijk, maar elke zaak is uniek.

Aanpak Amsterdam

Slachtoffers van mensenhandel zoeken vaak geen hulp, uit angst, schaamte of omdat ze niet weten dat ze slachtoffer zijn. Bij criminele uitbuiting is dat nog moeilijker, omdat ze niet alleen slachtoffer zijn, maar ook dader. Daardoor melden ze zich zelden bij de politie of hulpverlening.

Om ze toch de juiste hulp en bescherming te geven, zorgen we dat professionals in zorg, veiligheid en justitie meer kennis hebben en weten wat ze kunnen doen. Samen met politie, OM en zorgorganisaties hebben we criminele uitbuiting de afgelopen jaren breder onder de aandacht gebracht met presentaties en trainingen en maakten we protocollen, routekaarten en een podcast.

Wat kunt u doen als ouder of professional?

Ziet u signalen? U kunt 24/7 anoniem bellen met de zorgcoördinator mensenhandel via telefoonnummer 06 105 994 58. De coördinator helpt bij het nemen van de juiste vervolgstappen, de juiste zorg en opvang, inschakelen van een slachtofferadvocaat en het contact met politie.

Bellen en melden

Slachtoffer criminele uitbuiting:

  • Zorgcoördinator mensenhandel: 06 105 994 58 (24/7 bereikbaar)

Daders criminele uitbuiting:

  • Kent u een dader van criminele uitbuiting en is er acuut gevaar? Bel 112
  • Melding making, niet acuut: 900-8844. Vraag naar team mensenhandel.
  • Anoniem melden kan ook via Meld Misdaad Anoniem: 0800-7000 of online.

Meer weten

Lees ook