Toespraak 81e Polenherdenking Driel

Lord Coaker, Minister Brekelmans, Staatssecretaris Wziątek, Excellenties,

Beste aanwezigen,

81 jaar geleden sprongen ruim duizend Poolse parachutisten hier boven Driel. Voor velen van hen was de reis lang. Van hun geboortedorpen in Polen, via Siberië, Iran en Schotland, tot de boomgaarden en weilanden van de Betuwe.

Het was een reis vol honger, kou, omwegen en onzekerheid. En toch: hier kwamen ze. Met een onmogelijke opdracht. Die reis eindigde niet in 1944.

Want na de oorlog bleek dat hun inzet nauwelijks werd erkend. De parachutisten die het overleefden konden vaak niet terug naar hun families. Sommigen zagen hun familieleden pas tientallen jaren later terug. Anderen helemaal nooit. 

Hun reis veranderde van een militaire missie in een levenslange zoektocht naar erkenning en rechtvaardigheid. Vandaag, 81 jaar later, zijn er geen Poolse veteranen meer. Maar er zijn wel hun kinderen en kleinkinderen.

U draagt de verhalen, het gemis en de kracht van uw vaders en grootvaders met u mee. En u laat zien dat oorlog nooit stopt bij een wapenstilstand. De littekens gaan door, van generatie op generatie. Maar ook de trots. Trots op hun moed, hun offers, en op de vrijheid die zij mogelijk maakten.

Oorlog stopt niet bij degenen die hem zelf meemaken. Onderzoek laat zien dat trauma’s, gemis en veerkracht vaak van generatie op generatie worden doorgegeven. In verhalen, in stiltes, en in de manier waarop families hun leven vormgeven.

Beste aanwezigen,

Ook Driel maakte deel uit van die reis. De parachutisten kwamen neer in onze velden. Ze vochten dagenlang in onze straten. Ze vonden hier mensen die hen hielpen. En later vonden ze hier ook erkenning. Want toen Poolse veteranen voor het eerst terugkeerden naar Driel, werden ze hier ontvangen met open armen. Er ontstonden vriendschappen, hulptransporten, gastgezinnen. De band tussen Polen en Driel werd sterker dan ooit. 

Een gezicht van die verbondenheid was Cora Baltussen. Zij zag de parachutisten landen, hielp gewonden verzorgen en liet hun lot nooit meer los. Haar levenslange inzet voor erkenning heeft de weg geplaveid naar dit moment vandaag. 

Die gastvrijheid en dat meeleven zijn niet alleen geschiedenis. Het is de manier waarop Driel en de gemeente Overbetuwe vandaag nog steeds in de wereld staan. Het is onze bijdrage aan de reis van vrijheid en verbondenheid die nooit ophoudt. Vandaag voegen we daar een nieuwe halte aan toe.

De erkenning waar de Poolse parachutisten en hun families zo lang op hebben gewacht, krijgt hier en nu gestalte. Na een reis van 81 jaar. Vorig jaar hebben de 4 burgemeesters van de Airbornegemeenten, op initiatief van Stichting Driel-Polen en samen met onze partners in de Airborne Regio, een brief gestuurd aan de Britse regering met de oproep dat inzet voor vrijheid nooit verlies is.

Inzet voor vrijheid is altijd winst. Vandaag wordt die overtuiging bevestigd. Dit moment leert ons ook iets over onszelf. Dat gerechtigheid soms tijd nodig heeft. Dat vrijheid nooit vanzelf spreekt. En dat erkenning – hoe laat ook – van onschatbare waarde is.

Beste aanwezigen,

De parachutisten van generaal Sosabowski lieten hun voetstappen achter in de Betuwse klei. Die voetstappen zijn niet verdwenen. We volgen ze in de herinneringen van Driel. In de verbondenheid tussen Polen, Groot-Brittannië en Nederland. En in de ogen van hun kinderen en kleinkinderen, die hier vandaag aanwezig zijn.

Hun reis begon 81 jaar geleden met een sprong boven Driel. Vandaag krijgt die reis met de erkenning van de Britse overheid een nieuwe bestemming. En daarmee ook een opdracht aan ons: om die erfenis levend te houden. Laten wij die erfenis koesteren. Laten wij de verhalen blijven vertellen en doorleven.

En laten wij samen, in de geest van die Poolse parachutisten, onze vrijheid elke dag opnieuw recht doen. Juist in deze tijd meer dan ooit.

Dank u wel.