Bijzondere vondst uit een beerkelder
Bij archeologisch onderzoek op het Rodetorenplein werd in 2005 de fundering van een stenen woonhuis uit de 14e eeuw gevonden. Uit onderzoek bleek dat aan het einde van de 15e eeuw aan het huis een hoefijzervormige beerkelder was toegevoegd. In de beerkelder werden de uitwerpselen van de bewoners opgevangen en werd het huisafval gedumpt. Uit het vondstmateriaal uit de beerkelder blijkt dat de kelder tot in de vroege 17e eeuw in gebruik bleef. Hierna kwam in de 18e en 19e eeuw nog een kleine hoeveelheid afval in de kelder terecht.
Kortjan
In de beerkelder zijn verschillende voorwerpen van aardewerk, glas, bot en metaal gevonden. Een unieke vondst is deze houten schede met fraai tinnen inlegwerk. Zulke smalle, lange scheden worden geassocieerd met de ‘kortjan’, een mes dat door scheepslieden aan hun riem werd gedragen.
Zoals gezegd is de schede van hout met ingelegde tinnen delen. Het tin is gegoten en daarna bijgewerkt met een burijn, ook wel graveersteker genoemd. Hierbij is aan de zijkant het jaartal 1615 aangebracht. De schede heeft een insteekband die de schedemond beschermt en helpt om het mes te geleiden wanneer je het in de schede steekt. De puntbekleding wordt gevormd door een dierenkop met tanden. Het tussenliggende deel is in panelen verdeeld door smalle horizontale en verticale strips. In het midden van de schede is een mannenhoofd met baard en kroon of mijter afgebeeld.
Link met de zeevaart
In steden worden geregeld messcheden van leer gevonden. Houten exemplaren zijn echter een stuk zeldzamer. Uit Nederland kennen we maar zo’n vijfentwintig exemplaren, alle te dateren in de 16e en 17e eeuw. Het Zwolse exemplaar kan op basis van de inscriptie rond 1615 worden gedateerd.
Kortjanscheden worden meestal gevonden in contexten met een duidelijke relatie tot de zeevaart. Voor de Zwolse vondst ligt een link met de zeevaart ook voor de hand. Op het Rodetorenplein, waar de schede gevonden is, stond in de 17e eeuw een grote kraan voor het overslaan van goederen. De goederen werden hoofdzakelijk via de Vecht aangevoerd vanuit het Zwolse achterland, onder andere vanuit het graafschap Bentheim. In Zwolle werden de goederen op zeeschepen geladen en via het Zwarte Water, dat in directe verbinding met de Zuiderzee stond, verder getransporteerd.
Kom kijken!
De Vondst van de Maand is te zien in de Erfgoedhotspot in ANNO Stadsmuseum Zwolle. Meer weten? Bezoek dan de website www.anno.nl.
Tekst: Erfgoed gemeente Zwolle, Vincent van der Veen
Afbeeldingen
- Afb. 1. De Kortjanschede gevonden in de beerkelder onder het Rodetorenplein (Erfgoed Zwolle).
- Afb. 2. Uitsnede van een prent uit circa 1580 met daarop een zeeman die een kortjan aan zijn riem draagt (Rijksmuseum Amsterdam).
