De Nationale ombudsman en de Kinderombudsman slaan alarm over de menswaardigheid van de opvang van Oekraïense vluchtelingen, waaronder veel kinderen. Het aantal klachten hierover is het afgelopen half jaar sterk gestegen. In een brief aan minister Keijzer en alle gemeenten die verantwoordelijk zijn voor deze opvang, vragen zij om snelle verbetering van de leefomstandigheden. Ook waarschuwen ze voor een tekort aan opvangplekken. Oekraïners die nu aankomen worden weggestuurd, raken uit beeld en daardoor in de problemen.
Klachten stapelen zich op
Sinds halverwege 2024 zien de ombudsmannen een toename van klachten en signalen van Oekraïners over de opvanglocaties. Ondanks de eerdere oproepen van de ombudsman, waaronder een brief aan gemeenten in april 2025 met aandachtspunten voor klachtbehandeling, blijft het aantal meldingen oplopen. Dit jaar hebben meer dan 110 Oekraïners uit 70 gemeenten contact met de ombudsmannen gezocht.
Gebrek aan privacy, bejegening en tekortschietende faciliteiten spelen al langere tijd. De afgelopen maanden nemen ook klachten over gedwongen verhuizingen toe. Door sluiting van locaties worden bewoners overgeplaatst naar opvanglocaties met slechtere voorzieningen. Zij moeten kamers delen met onbekenden, hebben minder toegang tot sanitair en geen mogelijkheden om te koken.
Medewerkers gemeenten lopen vast
De ombudsmannen zien dat medewerkers van gemeentelijke opvanglocaties hun best doen, maar steeds vaker vastlopen op regels en beperkte uitvoeringsruimte. Ook medewerkers geven signalen door. Zo probeert een opvanglocatie al maanden keukens te plaatsen om bewoners meer zelfstandigheid te geven, maar loopt dit vast door complexe regelgeving. Medewerkers maken zich bovendien zorgen over Oekraïense kinderen, die al drie jaar in ongeschikte opvang verblijven, te weinig mentale ondersteuning krijgen en onderwijs volgen dat niet bij hun niveau past. Deze kinderen groeien op in veiligheid, maar zonder perspectief.
Herhaalde oproep tot actie
In hun eerdere rapport over gezinnen in de crisisnoodopvang maakten de ombudsmannen al duidelijk hoe belangrijk goed onderdak, privacy, kookvoorzieningen, passend onderwijs en dagbesteding zijn. Ook wezen zij op het belang van minder verhuizingen en professionele aandacht voor de ontwikkeling van kinderen. Het door hen opgestelde mensen- en kinderrechtelijk toetsingskader biedt daarbij heldere normen voor kwalitatief goede opvang. Omdat de problemen in de Oekraïense opvang steeds meer lijken op die in de crisisnoodopvang, brengen de ombudsmannen dit toetsingskader nadrukkelijk onder de aandacht van gemeenten. In tegenstelling tot normale asielopvang die belegd is bij het COA, staan zij aan de lat voor de Oekraïne opvang.
Van Zutphen en Kalverboer roepen gemeenten in hun brief op tot onmiddellijke actie. Door te doen wat binnen hun mogelijkheden ligt om de leefsituatie te verbeteren en bewoners actief te betrekken bij oplossingen. Daarnaast roepen zij minister Keijzer op te zorgen voor voldoende en menswaardige opvang en gemeenten te ondersteunen met voldoende middelen, duidelijke wetgeving en structurele afspraken.
Ingrijpen is noodzakelijk
Volgens de ombudsmannen is het belangrijk om snel te handelen. Zonder directe maatregelen komt de menswaardige opvang van 130.000 Oekraïners in Nederland verder onder druk te staan.
