Het kabinet wil met de nieuwe Wet op de politieke partijen het partijstelsel in onze democratische rechtsstaat verder versterken. In de wet staan regels waaraan politieke partijen zich moeten houden, bijvoorbeeld over transparantie en financiering. Ook komt ruim 8 miljoen euro per jaar beschikbaar voor lokale politieke partijen. Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Judith Uitermark heeft het voorstel hiervoor naar de Tweede Kamer gestuurd.

Minister Uitermark: “Politieke partijen zijn een belangrijk onderdeel van onze democratie. Mensen moeten erop vertrouwen dat de politieke partij waar zij hun stem aan geven, de interne zaken op orde heeft. Dat betekent dat ze open en transparant zijn over de organisatie, bijvoorbeeld over welke giften ze ontvangen en hoe ze georganiseerd zijn. Dit soort regels leggen we vast in deze wet. Ook gaan er regels gelden voor partijen in gemeenten, provincies en waterschappen. En voor hen komt ook geld beschikbaar. Zo versterken we onze democratie, zowel landelijk als lokaal.”  

Nieuw in de wet is de specifieke aandacht voor decentrale politieke partijen en decentrale afdelingen van landelijke politieke partijen. Doel is dat zij nóg beter hun werk kunnen doen, dit is van belang vanwege de groeiende verantwoordelijkheden die zij hebben. Er is structureel 8,15 miljoen euro voor hen beschikbaar, de wet regelt de uitkering daarvan. Dit kunnen de partijen bijvoorbeeld gebruiken voor het professionaliseren van hun organisatie of het organiseren van partijbijeenkomsten. Dit maakt hen minder afhankelijk van giften. Daaraan gekoppeld komen er ook voor hen regels; zo moeten ze open zijn over hun financiën, hun schulden en de donaties die ze ontvangen. Zij moeten deze gegevens publiceren op hun eigen website.

In de wet staat verder dat partijen duidelijkheid moeten geven over hoe ze kandidatenlijsten samenstellen, en hoe het partijbestuur wordt verkozen. Daarnaast krijgen de regels over financiering van partijen – nu vastgelegd in de Wet op de financiering van politieke partijen – een plek in de nieuwe wet. Deze regels blijven grotendeels hetzelfde. Wel wordt het verbod op giften door niet-Nederlanders gewijzigd naar een verbod op giften door niet-ingezetenen. Alleen mensen die de Nederlandse nationaliteit bezitten of in Nederland wonen mogen dus een gift doen. Verder krijgen partijen meer tijd om giften boven de 10.000 euro te melden (10 dagen), in verkiezingstijd juist minder (1 dag). Ook verdwijnt de mogelijkheid om anoniem te doneren. Een nieuwe, onafhankelijke toezichthouder, de Nederlandse autoriteit politieke partijen (Napp), gaat toezicht houden op de regels. Dit versterkt de onafhankelijke positie van politieke partijen.

De nieuwe wet maakt ook de mogelijkheid om partijen te verbieden specifieker. Op dit moment kan de rechter een politieke partij verbieden als een partij handelt in strijd met de openbare orde – een brede definitie die niet geldt voor politieke partijen specifiek, maar voor elke vereniging of stichting. In plaats daarvan maakt de nieuwe wet het mogelijk dat een partij verboden kan worden wanneer de partij de democratische rechtsstaat ernstig bedreigt. Hiervan kan bijvoorbeeld sprake zijn wanneer een partij de onafhankelijkheid van de rechtspraak ongedaan wil maken of verkiezingen frustreert.