Minister Uitermark van Binnenlandse Zaken presenteerde de plannen tijdens het honderdste congres van de Vereniging voor Nederlandse Gemeenten (VNG). Daar benadrukte zij het belang van lokale betrokkenheid voor de sociale samenhang, de democratie en de brede weerbaarheid van Nederland.
Minister Uitermark: “De samenleving maken we met elkaar. Het is belangrijk dat je je kan herkennen in je eigen omgeving, dat je mee kan komen, mee kan doen en mee kan beslissen en dat je je vertegenwoordigd voelt. En dat de drempel laag is om daarin een rol te pakken als je dat wil. Daarom investeren we in het lokale bestuur én lokale initiatieven. Dat is cruciaal voor onze democratie, zeker in tijden waarin we voor grote uitdagingen staan en elkaar meer dan ooit nodig hebben.”
Lokale initiatieven en burgerschap ondersteunen
Veel Nederlanders zijn bereid om een bijdrage te leveren aan de samenleving en doen dat ook. Nederland telt duizenden initiatieven zoals lokale coöperaties, jongereninitiatieven, buurthuizen of sociale ondernemingen die helpen om Nederland draaiende te houden. Het is belangrijk om aandacht te hebben voor deze initiatieven en ze te versterken en ondersteunen. Hierbij werkt het ministerie van Binnenlandse Zaken samen met de Landelijke Vereniging voor Kleine Kernen en het Landelijk Samenwerkingsverband Actieve Bewoners. Zo bieden we in heel Nederland ondersteuning aan maatschappelijke initiatieven en maken we ruimte voor lokale gemeenschappen. Ook werken we samen met het Vfonds aan Loket D. Loket D is er speciaal voor kleine, lokale initiatieven. Het gaat om ideeën die uit de wijk komen en waarbij mensen kunnen meedoen, meepraten en meebeslissen.
Betrokkenheid bij lokaal bestuur vergroten en werkdruk verlagen
Goede lokale bestuurders en volksvertegenwoordigers zijn daarnaast een van de belangrijke fundamenten van onze samenleving en democratische rechtsstaat. Zij dragen bij aan verbinding en betrokkenheid met de eigen leefomgeving. Het is dus belangrijk dat we voldoende mensen hebben die actief willen zijn als bestuurder of volksvertegenwoordiger en dat zij hun werk goed uit kunnen oefenen.
Zo’n 15% van de Nederlanders zegt bereid zijn zich te kandideren voor de gemeenteraad als zij zouden worden gevraagd. Toch staat het lokale ambt onder druk. Lokale bestuurders geven aan dat hun rol op gespannen voet staat met de privébalans (23%) en er te hoge druk is in combinatie met (ander) werk (21%). Ook krijgen zij vaak te maken met agressie, bedreiging of intimidatie (45 %).
Het kabinet zet daarom in op maatregelen om werkdruk te verlagen en de aantrekkelijkheid voor het politieke ambt te vergroten. Uit onderzoek blijkt dat vooral in grote steden een disbalans is ontstaan tussen het aantal inwoners en het aantal volksvertegenwoordigers. Daarom wordt onderzocht of we de inmiddels 128 jaar oude staffel die de omvang van de raad bepaalt, kunnen herzien. Zo kunnen de grootste gemeenteraden groeien, waardoor het werk beter verdeeld kan worden. Bijkomend effect is dat zo mogelijk ook een betere afspiegeling ontstaat.
Ook wordt gekeken hoe het aantal wethouders uitgebreid zou kunnen worden in combinatie met de positie van deeltijdwethouders. Zo kan de werkdruk beter worden gespreid, want wethouders moeten veel maatschappelijke opgaven aanpakken.
Verder komt er een extra investering van 1 miljoen euro in de opleiding en ondersteuning van ambtsdragers. Dat gebeurt via de beroepsverenigingen. Het ministerie start ook een campagne om mensen te enthousiasmeren voor het lokale bestuur. Dit is belangrijk omdat bijna de helft van alle lokale partijen nu moeite heeft om geschikte kandidaten te vinden voor de gemeenteraad. Dit aantal is bovendien gestegen met 10% ten opzichte van 2018. In de campagne wordt specifiek gekeken hoe ondervertegenwoordigde groepen aangesproken kunnen worden, zoals mensen met een beperking, een praktische opleiding, een migratieachtergrond en vrouwen.