Dit voorontwerp volgt op het eerdere document uit oktober en is een tussenstap naar een definitief Nota Ruimte, dat een bindende visie voor de Rijksoverheid zal vormen. Het biedt een basis om met andere overheden en de samenleving te praten over de te maken keuzes en hoe deze lokaal vorm zullen krijgen. Het belang van de publicatie van dit voorontwerp ligt in het voortzetten van cruciale ruimtelijke beslissingen en het erkennen van het werk van de provincies. Het voorontwerp dient als overdrachtsdocument voor het nieuwe kabinet.

Minister Hugo de Jonge benadrukt het belang van sturing vanuit de Rijksoverheid vanwege de urgentie en omvang van de uitdagingen. “Zonder centrale regie zou er een concurrentiestrijd ontstaan om ruimte, waarbij de sterksten zouden winnen. Dit zou leiden tot onzekerheden, zoals onvoldoende beschikbare bouwlocaties, gebrek aan ruimte voor Defensie en een onzekere toekomst voor de landbouw. De boodschap van dit voorontwerp is duidelijk: niets doen is geen optie en er zijn keuzes nodig.”

Het voorontwerp streeft ernaar recht te doen aan alle regios en de unieke kenmerken van heel Nederland te benutten. Op deze manier draagt heel Nederland bij aan de ruimtelijke uitdagingen en veranderingen, en kan het hele land hiervan profiteren.

Het voorontwerp bevestigt drie principes voor een eerlijke verdeling van de ruimte:

• Eerbiediging van toekomstige generaties: geen afschuiven van problemen. Beslissingen mogen niet doorschuiven naar volgende generaties of andere gebieden.
• Optimaal gebruik van schaarse ruimte: multifunctioneel gebruik. Functies moeten slim en met kwaliteit worden gecombineerd waar mogelijk.
• Respect voor eigenheid: focus op gebiedskenmerken. Bescherming en benutting van bestaande waarden en aanvulling die past bij de identiteit en kenmerken van het gebied.

De uitdagingen waarmee Nederland wordt geconfronteerd zijn onderverdeeld in drie themas die nauw met elkaar verbonden zijn en worden ondersteund door kaartmateriaal in het voorontwerp:

1. Naar een duurzaam evenwicht tussen landbouw en natuur
   Het doel is om zowel de landbouw als de kwaliteit van de natuur te versterken. Hiervoor is het nodig om landbouw en natuur meer te integreren en aan te passen aan de specifieke omstandigheden van een gebied. Het zorgvuldige omgaan met landbouwgrond is hierbij essentieel om voldoende ruimte te behouden voor de landbouw.

2. Naar een klimaatneutrale en circulaire samenleving
   Om een veerkrachtige economie en duurzame energievoorziening te waarborgen, is het belangrijk om energie te besparen en zoveel mogelijk lokaal op te wekken. In een circulaire economie moeten vraag en aanbod in regios dichter bij elkaar worden gebracht, moeten bestaande werklocaties en milieuruimte intensiever worden benut en moeten nationale functies worden geclusterd en infrastructuur gebundeld. De vijf haven- en industrieclusters (bijv. Rotterdam of Chemelot) zijn hierbij cruciale schakels.
3. Naar sterke regios, steden en dorpen door heel Nederland
   De demografische groei in alle regios van Nederland moet worden aangepakt door nieuwe woningbouwlocaties in balans te ontwikkelen met voldoende werkgelegenheid en goede bereikbaarheid. Daarom wordt ingezet op het versterken van ruimtelijk-economische ontwikkeling in regios in het oosten, noorden en zuiden van Nederland. Elke regio heeft zijn eigen ontwikkelingsrichting. Groei wordt gestimuleerd in regios als Groningen, Twente en Zuid-Limburg, terwijl in regios als Zeeland en Friesland de focus ligt op het verbeteren van leefbaarheid en het beschikbaar stellen van voldoende huisvesting en voorzieningen.

De kwaliteit van ons watersysteem en bodem heeft invloed op alle genoemde themas en beïnvloedt de te maken ruimtelijke keuzes. Dit geldt niet alleen voor landbouw en natuur, maar ook voor de uitdagingen op het gebied van woningbouw, industrie en bedrijvigheid. De beschikbaarheid van drinkwater en zoetwater staat onder druk en klimaatverandering zorgt voor extremere weersomstandigheden met overstromingen en droogteperiodes. Dit vraagt om maatregelen om de veerkracht van ons land te versterken.