Uit het Financieel Jaarverslag van het Rijk, dat minister Van Weyenberg van Financiën op Verantwoordingsdag naar de Tweede Kamer heeft gestuurd, blijkt dat ondanks de uitdagende omstandigheden in 2023 positieve resultaten zijn behaald.

Minister Van Weyenberg: “In 2023 zijn belangrijke investeringen van het kabinet in maatschappelijke uitdagingen zoals kansengelijkheid, onderwijs, klimaat en defensie verder uitgevoerd. Ondanks enkele belemmeringen, zoals personeelstekorten en milieu- en ruimtelijke beperkingen, zijn de begrotingstekorten verkleind, de schulden afgenomen en hebben investeringen vruchten afgeworpen.”

In 2023 lukte het niet om het volledige begrote bedrag uit te geven, voornamelijk door personeelstekorten. Er is € 13 miljard minder uitgegeven dan gepland, waarvan € 5,8 miljard is doorgeschoven naar latere jaren. De resterende € 7,2 miljard is het bedrag dat aan het einde van het jaar niet is uitgegeven, voornamelijk bij investeringen en complexe dossiers zoals toeslagen, Groningen en de stikstofcrisis.

In totaal heeft het kabinet in 2023 € 5,4 miljard aan steun verleend aan Oekraïne, zowel voor militaire en humanitaire hulp als voor de opvang van Oekraïense vluchtelingen in Nederland.

Het begrotingstekort in 2023 was aanzienlijk lager dan verwacht. De geschatte 3% bij de Miljoenennota 2023 bleek slechts 0,3% te zijn.

Dit werd veroorzaakt door verschillende factoren. Ten eerste waren de inkomsten in 2023 aanzienlijk hoger (€ 19,1 miljard) dan voorspeld in de Miljoenennota 2023. Dit kwam door beleidswijzigingen, zoals het terugdraaien van de energiebelastingverlaging en gunstige economische ontwikkelingen zoals hogere lonen en bedrijfswinsten die leidden tot hogere belastinginkomsten.

Een tweede reden was de onderuitputting. Daarnaast hadden decentrale overheden in 2023 overschotten en werden sommige uitgaven doorgeschoven naar een ander jaar. Tegelijkertijd waren er extra kosten zoals voor asiel, rente en het energieprijsplafond.

De EMU-schuld in 2023 bedroeg € 480,7 miljard, wat overeenkomt met 46,5% van het bbp. Dit was lager dan verwacht in de Miljoenennota 2023 (49,5% van het bbp) en ook lager dan voorgaande jaren (respectievelijk 51,0% in 2022 en 52,1% in 2021). De Nederlandse overheidsschuld bleef in 2023 onder de Europese grens van 60% van het bbp.

Het financiële beheer van het Rijk stond afgelopen jaar in het teken van verbetering, de afwikkeling van steunmaatregelen voor corona en energie uit voorgaande jaren, en hulp aan Oekraïne. De Algemene Rekenkamer meldde een toename in rechtmatigheid van verplichtingen, uitgaven en ontvangsten in 2023, respectievelijk 98,9%, 99,6% en 99,9%. Dit was een verbetering ten opzichte van voorgaande jaren, mede dankzij de inzet van departementen en verbeterde procedures voor parlementaire rapportage.

Het aantal onvolkomenheden daalde van 44 naar 36 in 2023. Samen met de Taskforce Verbetering Financieel Beheer hebben departementen hard gewerkt aan verbeteringen. Er worden nog steeds fouten gemaakt bij complexe aanbestedingen.

Over het algemeen verbetert het financieel beheer. Het nauwkeurig beheren van belastinggeld blijft een prioriteit voor het kabinet, dat zich ook komend jaar blijft inzetten voor verdere versterking van het financieel beheer van de overheid.

Op verzoek van de Tweede Kamer is het aantal tussentijdse begrotingswijzigingen aanzienlijk verminderd. Het afgelopen jaar werden slechts 8 ISBs ingediend, in tegenstelling tot 51 in 2022. De uitgaven bedroegen € 2 miljard in 2023, ten opzichte van € 18,6 miljard in 2022. Deze ISBs hadden voornamelijk betrekking op Oekraïne, energiecompensatie en corona.

Een ISB is een aanpassing op de oorspronkelijke begroting en kan verschillende redenen hebben, zoals onverwachte uitgaven of specifieke maatregelen die extra financiering vereisen.

In 2023 is het kabinet begonnen met een pilot om het aantal ISBs verder te beperken. Een extra begrotingsmoment rond Prinsjesdag is ingevoerd om de periode tussen de Voorjaarsnota en de Najaarsnota te overbruggen. Het kabinet zal naar verwachting voor de zomer plannen presenteren om het begrotingsproces te optimaliseren.