Deskundigenbijeenkomst tegengaan desinformatie en inmenging

De Europese Commissie lichtte inleidend toe hoe ze toezicht houdt op de 25 grote sociale mediaplatforms met als doel de Europese gebruikers veilig te houden. Daarbij kijkt de commissie onder meer naar hoe de platforms modereren en wat ze doen om het vertrouwen van de gebruikers niet te beschamen. De commissie let verder op grondrechten als de vrijheid van meningsuiting en vergadering. Bescherming van kinderen en van het democratisch discours hebben voorrang.

De Autoriteit Consument en Markt gaf aan samen te werken met gebruikers als het gaat om melden van schadelijke of illegale inhoud van berichten op sociale media. De ACM kan organisaties met bepaalde expertise aanmerken als ‘betrouwbare flagger’. Online platforms moeten meldingen van deze flaggers met voorrang behandelen. Het samenwerkingsplatform van digitale toezichthouders telt twaalf organisaties en heeft nauw contact met de Europese Commissie. Zo worden sociale mediaplatforms actief gewezen op hun verplichtingen en wordt voorlichting gegeven aan maatschappelijke organisaties over melding van schadelijke inhoud.

De AIVD wees op het effect van de oorlog aan de randen van Europa: ook landen verspreiden desinformatie. Nederland is net als alle andere lidstaten van de Europese Unie doelwit van hybride aanvallen, veelal uit Rusland. Het land heeft veel mogelijkheden, van fysieke sabotage tot cyberaanvallen. Nederland is weerbaar tegen desinformatie dankzij het pluriforme politieke stelsel.

De Kiesraad sprak over haar taak, ze controleert de betrouwbaarheid van de verkiezingen. Stemmen worden zowel digitaal als met de hand geteld. De kwaliteit van het Nederlandse verkiezingsproces staat hoog aangeschreven, toch gaat de Kiesraad die verder verbeteren. De Kiesraad kan politieke desinformatie en buitenlandse inmenging alleen signaleren. Het ministerie van Binnenlandse Zaken is aan zet bij het bestrijden hiervan. Kiesraden wereldwijd experimenteren met het goed en overtuigend reageren op desinformatie, de Kiesraad adviseerde hiervan te leren.

Na de inleidingen was er ongeveer een half uur de tijd voor het beantwoorden van vragen. De commissieleden vroegen onder meer of de AIVD en de Europese Commissie voldoende instrumenten en handvatten om desinformatie aan te pakken: welke maatregel wordt het meest gemist? Senatoren vonden ook de definitiekwestie belangrijk: wat wordt onder desinformatie verstaan, en wie bepaalt wat desinformatie is? Moeten mensen die zich onbewust schuldig maken aan desinformatie ook worden bestraft?

De sprekers benadrukten dat zij niet bepalen wat wel of niet desinformatie is. Het modereren ligt in handen van de platforms. De Kiesraad benoemde voorbeelden van feitelijke onjuistheden rondom het verkiezingsproces zoals berichten over gesloten stembureaus, valse adressen van stembureaus, maar houdt zich verre van een oordeel over politieke uitingen. De AIVD benadrukte verder dat er geen onderzoek is gedaan naar mensen die zich onbewust schuldig maken aan desinformatie. Desinformatie wordt als schadelijk gezien als het de publieke zaak kwaad aandoet of de democratie ondermijnt.

De Europese Commissie kwam met het praktijkvoorbeeld bij de Roemeense verkiezingen, waar meer dan 100 influencers zijn betaald om een kandidaat op het sociale mediaplatform TikTok te promoten. Voor de Europese Commissie is van belang dat sociale mediaplatforms zelf actie ondernemen. Bij desinformatie die schadelijk is voor democratie en veiligheid, moeten deze platforms actie ondernemen. De ultieme sanctie is een boete van 6% van de wereldomzet, en dat is voor bedrijven van deze grootte een sanctie die ze zullen merken.

U kunt de deskundigenbijeenkomst hier terugkijken.