Dames en heren,
Het is een eer om tot u te spreken ter gelegenheid van de 10e verjaardag van het Enkel Resolutiemechanisme, een hoeksteen van onze Bankenunie. Ik wens dat ik bij u had kunnen zijn in Lissabon.
Het is belangrijk dat we deze mijlpalen markeren en erkennen hoeveel werk erin is gestoken om ons te brengen waar we nu zijn.
Tien jaar lijkt misschien niet lang in vergelijking met het lange leven van financiële instellingen en markten, maar in die jaren hebben we belangrijke fundamenten gelegd, onverwachte uitdagingen onder ogen gezien en echte, meetbare verbeteringen bereikt. En we hebben ook gezien dat het kader in echte situaties is getest, waaronder in Portugal.
Vandaag denk ik dat het nuttig zou zijn om de tijd te nemen om na te denken over waar we vandaan komen en waar we vandaag staan, inclusief onze focus voor de toekomst.
De Bankenunie werd gecreëerd als reactie op de financiële en staatschuldcrisis. Op dat moment bevatten de portefeuilles van Europese banken significante delen van niet-presterende leningen en buitensporige staatsrisicos. We hadden ook geen instrumenten om bankfaillissementen op een ordelijke manier te beheren, wat vaak betekende dat belastingbetalers moesten worden ingeschakeld om de banken te redden.
Als voormalig Minister van Financiën tijdens deze moeilijke tijden heb ik uit de eerste hand de moeilijkheden ervaren bij het aanpakken van deze situaties.
Na de staatschuldcrisis hadden verschillende Portugese banken publieke steun nodig om hun balansen te stabiliseren. Hun kapitaalposities waren kwetsbaar, en de autoriteiten moesten faillissementen met nationale middelen afhandelen. Vergelijkbare situaties deden zich elders voor, in Spanje, Ierland en Griekenland, met name.
Tien jaar later is het beeld heel anders, ook in het land dat ik het beste ken.
Dankzij de oprichting van het Enkel Toezichtmechanisme en het Enkel Resolutiemechanisme, de ontwikkeling van het enkele regelsysteem, en de inspanningen van nationale autoriteiten en banken hebben we aanzienlijke vooruitgang geboekt.
Europese banken zijn nu beter gekapitaliseerd, en hun liquiditeits- en financieringsstructuren zijn sterker.
Tussen 2015 en 2025 is de gemiddelde CET1-ratio van significante instellingen in de Bankenunie gestegen van ongeveer 12 procent naar 16 procent, en de gemiddelde totale kapitaalratios zijn nu rond de 20 procent. De liquiditeitsdekking en netto stabiele financieringsratios liggen comfortabel boven de minimale vereisten. Dit zijn geruststellende cijfers. Ze tonen ons aan dat onze banken veerkrachtig zijn en in staat om zichzelf te ondersteunen in tijden van crisis.
Er is ook veel werk verzet om de balansen van banken schoon te maken. In de Bankenunie is de ratio van niet-presterende leningen scherp gedaald - van 7,5 procent naar minder dan 2 procent in dezelfde periode.
Er is ook enige vooruitgang geboekt bij het verminderen van de blootstelling van banken in de eurozone aan staatsrisicos. Staatsobligaties vertegenwoordigen nu een kleiner deel van de bezittingen van banken in de eurozone dan een decennium geleden, en de binnenlandse concentratie is ook gedaald.
Dit alles betekent dat Europese banken goed voorbereid waren om de externe schokken van het recente verleden te weerstaan. Van de COVID-19-pandemie tot de oorlog in Oekraïne en de bancaire onrust in de VS en Zwitserland in 2023.
Naast de verhoogde veerkracht van Europese banken is er ook aanzienlijke vooruitgang geboekt aan de resolutiezijde van de vergelijking. Dit zorgt ervoor dat, als een bank zou falen, de autoriteiten voldoende voorbereid zijn om hun resolutie op een manier af te handelen die de financiële stabiliteit, het geld van de belastingbetaler beschermt en het vertrouwen in het financiële systeem behoudt.
De Enkel Resolutie Raad is sinds 2015 operationeel. Samen met de nationale resolutieautoriteiten zijn er resolutieplannen opgesteld voor elke bankgroep, en er is veel werk verzet om de paraatheid aan zowel de zijde van de banken als de autoriteiten te vergroten.
Banken hebben hun verliesabsorptievermogen gestaag vergroot. Eind 2024 bedroeg de minimale vereiste voor eigen middelen en in aanmerking komende verplichtingen van significante instellingen in de Bankenunie gemiddeld ongeveer 34 procent van de totale risicoblootstellingsbedragen.
Het Enkel Resolutiefonds heeft zijn doelstelling bereikt en houdt nu ongeveer 80 miljard euro, klaar om indien nodig ingezet te worden. De nationale depositogarantiestelsels hebben samen al 55 miljard euro verzameld.
Dit alles betekent dat wanneer problemen zich voordoen, hetzij door macro-economische schokken, hetzij door geopolitieke risicos, Europese banken en autoriteiten veel beter voorbereid zijn dan ooit tevoren.
Dit is bewijs dat de Bankenunie tastbare resultaten oplevert, nationale systemen versterkt en tegelijkertijd de stabiliteit van de eurozone als geheel verbetert.
We hebben echter nog niet alles afgerond wat we ons hebben voorgenomen. Ik ben vastbesloten ervoor te zorgen dat de voortgang doorgaat en dat het EU-financiële systeem steeds veerkrachtiger wordt.
Grensoverschrijdende fusies in de Bankenunie blijven zeldzaam. Ik weet dat er veel redenen zijn waarom dit het geval is: juridische obstakels, gebrek aan vertrouwen tussen autoriteiten, fiscale asymmetrieën, nationale ringafscherming, binnenlandse vooroordelen, de lijst gaat maar door. Zelfs de grensoverschrijdende levering van bankdiensten blijft beperkt.
Uiteindelijk zijn het de Europese burgers en bedrijven die er de dupe van zijn. Zij verdienen het om de echte, tastbare voordelen te ervaren die een echte interne markt voor bankieren kan opleveren.
Ik erken dat elke discussie over de volgende stappen naar een meer geïntegreerde bankenmarkt rekening moet houden met de zorgen van gastautoriteiten en dat er waarborgen moeten worden gedefinieerd die de juiste balans tussen integratie en financiële stabiliteit waarborgen.
Maar het feit is dat een echte interne markt voor bankieren ons in staat zou stellen om competitiever te worden als economie. Sterke banken die grensoverschrijdend opereren, hebben de potentie om betere en goedkopere bankdiensten en meer betaalbare financiering te leveren.
Dit zou tastbare voordelen opleveren voor burgers en bedrijven, maar het zou ook een aanzienlijke stap zijn naar het verbeteren van de concurrentiekracht van Europese banken en inderdaad van de Europese economie.
Tegelijkertijd moet de ontwikkeling van een robuust depositoverzekeringskader rekening houden met de context en uitdagingen waarmee we vandaag worden geconfronteerd. Dit zou helpen het vertrouwen van de depositohouders in alle lidstaten te behouden, zowel financiële stabiliteit als marktintegratie versterkend.
President von der Leyen heeft me de opdracht gegeven om de Bankenunie verder te ontwikkelen en een weg vooruit te identificeren voor het Europese Depositoverzekeringsschema. We zullen blijven werken om deze opdracht te vervullen. De EU-bankenmarkt en het regelgevingskader hebben in de afgelopen tien jaar aanzienlijke ontwikkelingen doorgemaakt, en elke nieuwe aanpak van EDIS zal dit moeten weerspiegelen.
Volgend jaar zal de Commissie een rapport publiceren waarin de algehele situatie van het banksysteem in de interne markt wordt beoordeeld, inclusief de evaluatie van de concurrentiekracht van de bankensector en hoe we de Bankenunie verder kunnen ontwikkelen.
Terwijl we deze mijlpaal in Lissabon vieren, laten we niet zelfgenoegzaam zijn. Ons continent staat voor enorme investeringsbehoeften, en zonder de volgende stap in integratie zullen we ze niet kunnen vervullen, noch op gelijke voet kunnen staan met de grootste economieën ter wereld.
We hebben de steun van alle lidstaten nodig om dit project vooruit te helpen, zodat we kunnen blijven investeren in onszelf, in onze gezamenlijke toekomst en in de komende generaties.
Het afgelopen decennium heeft aangetoond dat wanneer lidstaten, EU-instellingen en banken samenwerken onder een geharmoniseerd, geloofwaardig kader, we Europa veiliger, stabieler en competitiever maken.
Het volgende decennium moet gaan over het nog verder integreren van dit kader. We richten ons op het afbreken van resterende barrières, zodat de resolutie echt effectief is, ongeacht waar een bank is gevestigd of waar deze faalt. We zullen blijven proberen de fragmentatie te verminderen om Europa een banksector te geven die groei, innovatie en stabiliteit in alle lidstaten gelijk ondersteunt.
Terwijl we deze tiende verjaardag vieren, wil ik u allemaal feliciteren met uw toewijding en prestaties. Samen hebben we de banken van Europa sterker gemaakt en een belangrijke stap gezet naar diepere economische integratie. Maar dit is niet het einde van de reis; het is de basis voor wat komt. Laten we voortbouwen op dit succes om een veerkrachtiger, meer geïntegreerd en meer zelfverzekerd Europa voor de toekomst te vormen.
Dank u.
