Op een perceel dichtbij het natuurgebied Noordsche Veld in Peest is door archeologen een bijzondere Neanderthaler vindplaats ontdekt. In totaal vonden archeologen van de Stichting Stone (Steentijd Onderzoek Nederland) en vrijwillige archeologen in samenwerking met archeologisch onderzoeksbureau De Steekproef de afgelopen jaren zo'n 650 bewerkte vuurstenen en andere bewerkte stenen. Daarmee is het perceel bij Peest de grootste oppervlaktevindplaats van Neanderthaler-artefacten in de noordelijke helft van ons land. Ook vonden de onderzoekers op het perceel meer vuistbijlen dan in heel Noord-Nederland bij elkaar.
De bijzondere vindplaats was bij de onderzoekers al langer bekend. Op het perceel zoeken vrijwillige archeologen onder leiding van Neanderthaler-expert Marcel Niekus al vele jaren naar Neanderthaler gebruiksvoorwerpen. Aan de oppervlakte van het veld werden talloze vondsten aangetroffen. Nieuwe ontwikkelingen zorgen ervoor dat de exacte locatie niet langer geheim is. Op het perceel wordt dit en komend jaar nieuw archeologisch onderzoek uitgevoerd door de stichting samen met De Steekproef. Het onderzoek, in opdracht van provincie Drenthe, levert meer kennis op over de aanwezigheid van de Neanderthalers in Drenthe, zo’n 50.000 jaar geleden.
Beekdal
Het nieuwe onderzoek vindt plaats vlakbij het beekdal van het Oostervoortsche Diep. Op deze plek biedt de bodem uitstekende omstandigheden voor het behouden van organisch materiaal zoals hout, bot en plantenresten. Het onderzoek moet uitwijzen of deze materialen meer informatie kunnen geven over hoe het leven van de Neanderthalers eruitzag. Bovendien geeft dit de mogelijkheid om met meer zekerheid en nauwkeuriger te bepalen hoe oud de artefacten precies zijn. In eerste instantie vinden boringen plaats. Op basis van de resultaten van deze boringen kunnen specifieke, kleinere, locaties worden aangewezen, om ook proefsleuven te graven. Dit onderzoek vindt plaats in de zomer van 2025 en 2026.
Vindplaats
De vindplaats is in 2007 ontdekt tijdens veldverkenningen met studenten archeologie onder leiding van Marcel Niekus. Aanleiding was de vondst van een vuistbijl, begin jaren ’90, door een particulier in een pad naast de akker. Deze vuistbijl is de geschiedenis ingegaan als de 'vuistbijl van Peest'. In 2011 werden door De Steekproef putten gegraven ter hoogte van de grootste dichtheid aan vondsten. Daarbij werden bijna 300 Neanderthaler-artefacten opgegraven, waarmee Peest een archeologische vindplaats van internationaal belang is geworden. Het gaat om stenen werktuigen zoals vuistbijlen, schaven en messen die werden gebruikt voor onder andere jagen, snijden en bewerken van huiden en hout. Dit is erg bijzonder, omdat Neanderthaler artefacten (werktuigen) vrijwel altijd als ‘losse vondst’ aan het maaiveld worden verzameld. Daardoor blijft de originele context van een vondst onduidelijk. In 2014 is een tweede concentratie van artefacten ontdekt, langs de weg, aan de rand van het beekdal. Hier vonden de onderzoekers vooral afvalstukken van vuursteenbewerking. Een derde concentratie ligt langs de oostelijke rand van de akker, niet ver van de Natuurplaats.
Natuur Netwerk Nederland
Het perceel waarop de artefacten ontdekt zijn is sinds kort in eigendom van provincie Drenthe, die de grond heeft aangekocht voor de realisatie van het Natuur Netwerk Nederland (NNN). Dat betekent dat de grond op termijn wordt omgevormd tot natuur. Voordat deze werkzaamheden kunnen starten zal eerst het archeologisch onderzoek plaatsvinden. Voor de provincie is dit onderzoek van belang omdat er nog weinig bekend is over de Neanderthalers in Drenthe. Bovendien heeft provincie in haar Cultuurnota 2025-2029 opgenomen dat zij hier meer kennis over wil vergaren om Peest en andere vindplaatsen in de toekomst beter te kunnen beschermen.
De provincie Drenthe werkt door heel Drenthe, samen met partners, aan het NNN vanuit het Programma Natuurlijk Platteland voor het versterken van de kwaliteit van natuur. Meer informatie over de ontwikkelingen van het Noordsche veld zijn te vinden via Oostervoortsche Diep | Noordwest - provincie Drenthe (verwijst naar een andere website)