Woningen
Het kabinet wil dat er jaarlijks 100 000 woningen bijkomen in ons land. Het is een mooi voorbeeld van een thema waarbij de verbeterde informatievoorziening van het CBS goed van pas komt om gerichter beleid te maken. Het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO) kan in het vervolg monitoren op basis van gegevens die nóg beter overeenkomen met de werkelijke situatie. ‘We weten nu bijvoorbeeld dat de gemeenten in ons land meer vergunningen voor nieuwe woningen afgeven dan tot dusver gedacht’, zegt Remko Duursma, senior onderzoeker en projectleider bij het CBS.Beter beeld
Duursma: ‘We brengen nu voor het eerst beter in beeld hoeveel vergunde woningen er waren in de afgelopen maand. Daarmee wordt bedoeld: het aantal woningen dat van gemeenten mag worden gebouwd, dus waarvoor een bouwvergunning is afgegeven. Een vergunning wordt aangevraagd door bijvoorbeeld een particulier, projectontwikkelaar of woningcorporatie. Nieuw is ook dat we beter zicht bieden op de precieze hoeveelheid woningen die erbij gaan komen dankzij een zogeheten vergunde toevoeging. Een woning wordt dan bijvoorbeeld gesplitst in twee woningen. Of een bestaand gebouw wordt opgehoogd met één of meer nieuwe bouwlagen: optoppen. Nu wordt inzichtelijk hoeveel vergunningen zijn verleend voor dit soort verbouwingen.’Ingetrokken vergunningen
Maar informatie over vergunningen zegt niet alles, vervolgt Duursma. ‘Niet elke vergunning leidt ook daadwerkelijk tot een woning. Een vergunning kan bijvoorbeeld worden ingetrokken. Daarom is het van belang om te weten of er méér dan 100 000 vergunde woningen en toevoegingen per jaar zijn geweest, oftewel of er een overschot of tekort aan vergunningen is. In die informatiebehoefte voorzien we voortaan met data over de precieze hoeveelheid woningen waarvoor een bouwvergunning is afgegeven en die uiteindelijk voor het grootste deel worden gebouwd.’Gemeenten registreren
Bij de statistieken over de levensloop van woningen en andere gebouwen baseert het CBS zich op de BAG. Die is in gebruik genomen tussen 2010 en 2011. De gemeenten houden de registratie bij. Zo is van elke woning en niet-woning bekend wanneer de gemeente de bouwvergunning heeft afgegeven, wanneer de bouw is begonnen en afgerond, of en wanneer de functie is veranderd en wanneer eventueel een sloopvergunning is verleend en het gebouw is gesloopt. De gemeenten sturen doorlopend nieuwe data naar het Kadaster, dat de BAG beheert. Het CBS verkrijgt de informatie maandelijks via het Kadaster.Uitdagingen
Duursma: ‘Een van de oudste statistieken van het CBS zijn die over de woningvoorraad in ons land. Vóór de BAG werkten we met andere bronnen, maar sinds 2012 baseren we ons op de BAG.’ Het gebruik van deze informatiebron ging tot voor kort gepaard met uitdagingen. Waarom? Duursma: ‘Vaak wordt gedacht dat de BAG een eenvoudig te gebruiken bron is. Een lijst van gebouwen met alle informatie waaruit je eenvoudig de gewenste informatie kunt halen. Maar zo gemakkelijk is het niet. Je kunt bijvoorbeeld niet in één oogopslag zien dat een woning nieuwbouw is. Je moet daarvoor uiterst zorgvuldige analyses doen in de tijdlijn van de woning.’Nieuw systeem
Daarom heeft het CBS in de afgelopen vier jaar geïnvesteerd in de ontwikkeling van een nieuw systeem om informatie uit de BAG beter te verwerken en er méér informatie uit te halen. Duursma: ‘Zo wisten we dat de BAG informatie bevat over vergunde woningen. Maar zonder aanpassing van ons verwerkingssysteem konden we die er niet voldoende goed uitkrijgen om er betrouwbare statistieken van te maken.’
Opmerkelijk inzicht
De vernieuwing heeft meteen een opmerkelijk inzicht opgeleverd: het aantal vergunde woningen is aanzienlijk hoger dan gedacht. Duursma: ‘De bestaande cijfers zijn gebaseerd op enquêtes. Het CBS vraagt gemeenten een vragenlijst in te vullen over de hoeveelheid vergunde woningen. Met terugwerkende kracht stelden we op basis van de BAG vast dat er meer woningen waren vergund dan er volgens de enquêtes waren vergund. Het verschil tussen beide bronnen groeide in de loop der jaren van 15 naar ruim 30 procent. Het was een van de redenen om een nieuw verwerkingssysteem te ontwikkelen. Zo konden we op een andere manier dan via enquêtes zicht krijgen op het aantal vergunde woningen en deze woningen volgen tijdens hun levensloop. We merken overigens dat de kwaliteit van de BAG in de afgelopen jaren is toegenomen.’Vergunde niet-woningen
Een andere verrijking zijn de gegevens over vergunde niet-woningen. ‘Niet eerder hebben we data gepubliceerd over bouwvergunningen die gemeenten geven voor bijvoorbeeld scholen en fabrieken’, zegt Duursma. ‘Daarvoor hadden we geen informatiebron. Er zijn 11 categorieën niet-woningen. Bijvoorbeeld gezondheidszorgfunctie, bijeenkomstfunctie – zoals horeca – en overige gebruiksfuncties.’Primeur
Eind juni is de primeur: dan worden voor het eerst gegevens gepubliceerd die zijn verwerkt via het nieuwe systeem. Het gaat om data van 2015 tot en met mei 2025. Daarna worden maandelijks de nieuwste gegevens toegevoegd.Duursma: ‘De totstandkoming van het nieuwe systeem is een enorm project geweest. We zijn blij met het resultaat: maandelijks robuuste, transparante en goed gecalculeerde nieuwe informatie. De nieuwe data zijn niet alleen gunstig voor externe gebruikers, maar ook voor het CBS zelf. We hebben nu het volledige plaatje: alle gegevens over de levensloop van woningen en niet-woningen komen samen.’
Belangrijke stap
Hoe reageren gebruikers van CBS-statistieken op de mogelijkheden van het nieuwe verwerkingssysteem? Peter Boelhouwer is hoogleraar huisvestingssystemen aan TU Delft. Hij zegt: ‘Het levert belangrijke verbeteringen op. Zo kunnen onderzoekers nu veel beter inzicht krijgen in het verloop tussen het verstrekken van de bouwvergunning en de uiteindelijke oplevering van de woning. We wisten al langer dat de BAG leidt tot meer nauwkeurige gegevens over vergunningen dan gemeentelijke enquêtes. Er is dus een belangrijke stap gezet.’Nieuwe gegevens
Henk Verduin, directeur statistieken Leefomgeving bij het CBS, benadrukt dat het ook gaat om nieuwe gegevens die er voorheen niet waren. ‘Zo worden functiewijzigingen – bijvoorbeeld een kantoor wordt een woning – nu apart geteld van andere toevoegingen. En we hebben voor het eerst een beeld van ingetrokken vergunningen.’ Boelhouwer voegt hieraan toe dat de politieke en maatschappelijke discussie voordeel heeft van deze meer nauwkeurige statistieken. ‘Met de woningmarkt zijn veel belangen gemoeid. In het verleden konden weleens meningsverschillen ontstaan over cijfers. De één vond dat ze klopten, de ander niet.’ De nieuwe CBS-informatie brengt daar in positieve zin verandering in.Vroeger in het proces
Beleidsmakers zullen ook een verbetering ondervinden, zegt Boelhouwer. ‘De woningmarkt staat onder druk. Daardoor is in de afgelopen jaren meer beleidsmatige aandacht ontstaan voor de bouwproductie. Vanaf nu kun je beter inzicht krijgen in dat proces: hoeveel woningen zitten er in de pijplijn, van hoeveel woningen is de bouw begonnen en hoeveel woningen zijn recentelijk gerealiseerd? Daardoor krijgen beleidsmakers vroeger in het proces indicaties of het goed gaat of niet.’Relevante links
- Website - Bouwen en wonen - Kerncijfers