Uitwisseling van data en verantwoord datagebruik zijn taken voor alle overheden. In de Nederlandse Datastrategie komt data-uitwisseling terug in de vorm van een Federatief DataStelsel (FDS). Dat is een data-ecosysteem van de overheid om het veilig, transparant en verantwoord delen van data tussen organisaties mogelijk te maken. Bescherming van de privacy van personen en bedrijven is daarbij essentieel. Het CBS speelt daarbij ook een belangrijke rol. Daarnaast wordt het CBS steeds vaker gevraagd om zijn kennis en expertise in te zetten om overheden te adviseren op dit gebied. We kijken met een aantal CBS-collega’s terug op wat er in het afgelopen jaar allemaal op dit gebied gebeurd is.
Om datagedreven werken en data delen te stimuleren binnen de eigen organisatie en de afstemming te zoeken met andere organisaties heeft vrijwel elke overheidsorganisatie een Chief Data Officer. Dat geldt ook voor het CBS. Daar wordt deze functie nu ruim twee jaar ingevuld door Ruben Dood. ‘Binnen de overheid is er meer aandacht voor data. Er is een ontwikkeling om vaker op basis van data inzichten te verkrijgen, beleid te vormen of te monitoren. Waar het dan in de praktijk op neer komt is dat organisaties elkaars data nodig hebben. Daarvoor moeten we samenwerken. We willen dat het delen van data efficiënter wordt, dat data beter op elkaar aansluiten, bijvoorbeeld door gebruik te maken van dezelfde definities. We zien duidelijke ontwikkelingen in die richting, bijvoorbeeld via de voorschriften rond evaluatie en monitoring van beleid.’

Dataminimalisatie en privacybescherming

De Chief Data Officer van het CBS schuift bij een aantal overlegcircuits van de overheid aan en stemt zaken af met de collega’s van andere overheidsorganisaties. Privacybescherming en dataminimalisatie zijn daarbij belangrijke uitgangspunten. Ruben Dood: ‘Om optimaal gebruik te maken van data van de overheid is het noodzakelijk dat data van voldoende kwaliteit zijn voor het doel waarvoor zij gebruikt worden. Om data te kunnen delen moeten ze ook gestandaardiseerd zijn zodat het na uitwisseling niet moeilijk is om ze te gebruiken. Metadata moeten op orde zijn. Daarnaast moeten we afspreken hoe de data gedeeld worden. Hiervoor zijn er tal van initiatieven. Eén daarvan is de ontwikkeling van het Federatief Datastelsel, met afspraken en goede praktijkvoorbeelden voor het delen van data binnen de overheid.’

Datastrategie

Erwin van Mierlo is senior beleidsmedewerker bij het CBS en ondersteunt de Chief Data Officer. ‘Op dit moment zijn we bij het CBS bezig met de implementatie van de datastrategie. Die richt zich op het verbeteren van de toegang tot data en het benutten ervan om de maatschappelijke behoeften aan betrouwbare informatie te vervullen. We willen de beschikbaarheid van data uit overheidsregistraties vergroten en het datagebruik stimuleren door samenwerking.’ De datastrategie betekent voor het CBS zelf een sterke rol voor datamanagement. ‘Voor de implementatie van de datastrategie is een roadmap gemaakt, die binnenkort door het directieberaad wordt vastgesteld.’ Van Mierlo is ook betrokken bij het beleid rond synthetische data. Dat zijn kunstmatig gegenereerde datasets die statistische kenmerken en patronen nabootsen zonder dat er gevoelige of persoonlijke informatie wordt onthuld. ‘We gaan ons beleid ten aanzien van synthetische data binnenkort onder de loep nemen. Ook gaan we met het UWV, Kadaster, Kamer van Koophandel, DUO en De Nederlandsche Bank brainstormen over beleid met betrekking tot synthetische data. Met een start-up van de Universiteit Delft ontwikkelen we testdata voor onderzoek op dit gebied.’

Nederlandse Digitaliseringsstrategie

Een ander belangrijk project waar het CBS bij betrokken is, is de Nederlandse Digitaliseringsstrategie. Dat is een leidraad voor overheidsbeleid op het gebied van digitalisering. Bij dit onderwerp zijn meerdere ministeries en andere overheidsorganisaties betrokken. Van Mierlo. ‘Ons land staat voor grote maatschappelijke opgaven. Digitalisering is één van de belangrijkste sleutels om tot oplossingen te komen. Daarom is investeren in onze digitale basis urgent en belangrijk. Data spelen daarbij een cruciale rol. Namens het CBS zijn wij bij de overleggen hierover aanwezig om met onze kennis en ervaring op het gebied van het delen en verantwoord gebruiken van data bij te dragen.’

Data voor beleid

Bij het CBS is Niels Bom accountmanager voor het ministerie van Klimaat en Groene Groei, het ministerie van Economische zaken en het ministerie van Financiën. Hij helpt deze organisaties aan data die nodig zijn voor beleid. ‘Alles wat het CBS aan statistiek publiceert staat online. De weg naar Statline weten de meeste overheidsorganisaties wel te vinden. Maar in sommige gevallen is er behoefte aan extra informatie, aan toelichting op de cijfers, bijvoorbeeld over de energietransitie of wonen. Ik zorg er dan voor dat zij in contact komen met de CBS’ers die deze onderwerpen in hun portefeuille hebben. Soms zorgen we voor aanvullende statistieken die de ministeries verder helpen bij het maken, monitoren en evalueren van hun beleid. Op die manier blijven onze cijfers ook echt aansluiten bij de vragen die leven en kunnen ze bijdragen aan goed afgewogen beleid rondom maatschappelijke vraagstukken.’