Microdata
Demograaf en socioloog van het CBS Ruben van Gaalen is tweede promotor van Pijpers: ‘Dit is het eerste onderzoek in Nederland waarin op zo’n detailniveau vaccinatiegegevens van kinderen zijn gekoppeld aan sociaaldemografische kenmerken. Dat levert waardevolle inzichten op voor beleid en vervolgonderzoek.’Voor dit onderzoek zijn microdata van het CBS gebruikt.
Microdata zijn koppelbare data op persoons-, bedrijfs- en adresniveau waarmee Nederlandse universiteiten, wetenschappelijke organisaties, planbureaus en onderzoeksinstanties in een aantal andere EU-landen onder strikte voorwaarden zelf statistisch onderzoek kunnen doen. Van Gaalen: ‘Het borgen van privacy en het voorkomen van onthulling van personen of bedrijven is daarbij een vereiste.’
Kenmerken
Om tot de inzichten te komen werden individuele vaccinatiegegevens uit Præventis van kinderen geboren tussen 2008 en 2020 gebruikt. In een speciaal beveiligde omgeving werden de persoonskenmerken vervangen door een unieke code (gepseudonimiseerd) en vervolgens gekoppeld aan landelijke registers met informatie over sociaaldemografische kenmerken. Kenmerken die zijn onderzocht zijn: onderwijsniveau van de moeder, land van herkomst, besteedbaar inkomen van het huishouden, belangrijkste inkomensbron van de moeder, stedelijkheid, gezinsgrootte, deelname aan kinderopvang en het onderscheid tussen openbaar onderwijs en de verschillende categorieën van het bijzonder onderwijs.Van Gaalen: ‘In het verleden werd de vaccinatiegraad op gemeentelijk of buurtniveau grofweg gerelateerd aan geaggreerde bevolkingskenmerken van gemeenten of buurten. De koppeling op individueel niveau geeft precieze inzichten.’
RIVM en CBS
Het RIVM en het CBS werken al lang intensief samen op allerlei terreinen waaronder de gezondheidsstatistieken. Door de expertise én data samen te brengen, ontstaat een vollediger beeld van de gezondheid van de bevolking. Statistische gegevens over sterfte, zorggebruik en leefstijl kunnen zo in samenhang worden geanalyseerd.Dalende vaccinatiegraad
Joyce Pijpers: ‘De analyses laten zien dat, na correctie voor sociaaldemografische factoren, de BMR vaccinatiegraad op 2-jarige leeftijd in Nederland aanzienlijk is gedaald onder kinderen geboren tussen 2008 en 2020, met toenemende verschillen tussen groepen. Zo is de afname het sterkst bij Nederlandse kinderen van Marokkaanse en Turkse herkomst. Voor kinderen geboren in 2009 lag hun vaccinatiegraad nog 4 procent hoger dan bij kinderen van Nederlandse herkomst, maar voor kinderen geboren in 2020 was deze respectievelijk 25 procent en 12 procent lager dan bij kinderen van Nederlandse herkomst.’ Ook bleek dat kinderen die niet naar de kinderopvang gingen en kinderen uit grotere gezinnen (vier of meer kinderen) minder vaak werden gevaccineerd dan kinderen die wél naar de opvang gingen of in kleinere gezinnen woonden (beide groepen −12 procent in geboortejaar 2020).De vaccinatiegraad was lager bij kinderen van moeders die zelfstandig ondernemer zijn en bij kinderen uit huishoudens met de 25 procent laagste inkomens, vergeleken met kinderen van moeders met een baan in loondienst en kinderen uit huishoudens met de 25 procent hoogste inkomens (respectievelijk −8 procent en −7 procent in geboortejaar 2020). De trends voor de DKTP vaccinatiegraad waren vrijwel identiek.
Beter begrijpen
Pijpers: ‘Omdat niet-gevaccineerde kinderen zich vaak binnen bepaalde groepen concentreren, neemt het risico op lokale uitbraken toe. Het is daarom belangrijk om beter te begrijpen waarom ouders hun kinderen niet laten vaccineren, vooral in groepen waar de vaccinatiegraad het laagst is. Sociaalwetenschappelijk onderzoek kan waardevolle inzichten opleveren om gerichte interventies te ontwikkelen en de vaccinatiegraad te verbeteren.’Van Gaalen: ‘Het CBS werkt graag samen met instituten als het RIVM, om dit soort complexe en belangrijke analyses datatechnisch mogelijk te maken, maar ook om de krachten te bundelen op statistisch en inhoudelijk vlak.’
