Het overheidssaldo en de overheidsschuld zijn de belangrijkste indicatoren voor de staat van de overheidsfinanciën.

Tekort lokale overheid 3 miljard euro

De lokale overheid kwam over 2024 meer dan 3 miljard euro tekort. Dat tekort zit grotendeels bij gemeenten, terwijl provincies juist een overschot noteerden. Over 2023 laten de voorlopige cijfers van de lokale overheid nagenoeg een evenwicht zien tussen uitgaven en inkomsten. Het grootste deel van het overheidstekort over 2024 kwam van de centrale overheid en socialezekerheidsfondsen, tezamen 9 miljard euro.

Overheidsuitgaven naar 500 miljard euro

De uitgaven van de overheid stegen in 2024 met ruim 8 procent vergeleken met een jaar eerder. Dat is een toename van 39 miljard euro. Alleen in het coronajaar 2020 namen de overheidsuitgaven in een jaar meer toe. In vijf jaar tijd zijn de uitgaven met ruim 150 miljard euro gestegen. Gaf de overheid over 2019 nog 349 miljard uit, afgelopen jaar kwam de stand op 500 miljard euro. De uitgaven stegen sneller dan het bbp, waardoor de uitgaven als percentage van het bbp in vijf jaar stegen van 42,1 procent naar 44,1 procent.

De hogere uitgaven houden deels verband met de gestegen prijzen, die doorwerken in de lonen, aankopen van goederen en diensten, en uitkeringen. De uitspraak van de Hoge Raad over box 3 in de zomer van 2024 heeft geleid tot 4 miljard euro aan extra lasten van de overheid voor 2024. Doordat de regeling van het energieplafond in 2024 niet werd voortgezet, daalden de verstrekte subsidies met 4 miljard euro.

De overheidsinkomsten zijn in 2024 met 30 miljard euro gestegen. De belastingen en premies vormen bijna 90 procent van de inkomsten. Het overgrote deel van de gestegen inkomsten kwam dan ook uit belasting- en premieopbrengsten, 25 miljard euro. Vooral de inkomstenbelasting vulde de staatskas extra in 2024, met een toename van 11 miljard euro ten opzichte van 2023. De dividendbelasting viel daarentegen lager uit. Als gevolg van een tariefsaanpassing bij box 2 van de inkomstenbelasting in 2024, keerden directeur-grootaandeelhouders in 2023 extra dividend uit, belast tegen het lagere 2023-tarief.

Schuld gestegen naar 492 miljard euro, schuldquote omlaag

De overheidsschuld is eind 2024 uitgekomen op 492 miljard euro. Dat is een stijging van 9 miljard euro vergeleken met eind 2023. De toename had vooral te maken met de verstrekking van een lening van 13 miljard euro aan landelijk netbeheerder Tennet, dat volledig in handen van de staat is. Het tekort van de overheid van 12 miljard euro had nauwelijks effect op de schuld. Niet alle uitgaven over 2024 zijn namelijk ook in 2024 betaald (zoals compensatie box 3) zodat die ook niet in 2024 gefinancierd hoefden te worden. Ook zijn in 2024 ontvangsten geweest die aan eerdere jaren zijn toegerekend (zoals dividendbelasting of te veel betaalde subsidies).

Als percentage van het bbp daalde de overheidsschuld in 2024. Het bbp steeg namelijk sneller dan de schuld. De schuldquote kwam uit op 43,3 procent, wat 1,9 procent lager is dan eind 2023. In de afgelopen 30 jaar was aan het einde van een jaar alleen de schuldquote van 2007 lager.