Dagelijks zijn tienduizenden schepen onderweg om wereldwijd handelswaar te vervoeren. Deze schepen vervuilen de lucht en laten daarmee sporen achter in de wolken. Met behulp van satellieten kunnen we deze sporen analyseren en onderzoeken hoe ze het klimaat beïnvloeden.

Laaghangende wolken en schepen

Grote delen van de oceaan worden bedekt door laaghangende wolken. Deze stratus- en stratocumuluswolken weerkaatsen een groot deel van de inkomende zonnestraling, terwijl de uitgaande warmtestraling er niet sterk door wordt beïnvloed. Daardoor hebben ze een netto afkoelend effect op het klimaat.

Schepen stoten naast CO₂ ook aerosolen uit, fijnstofdeeltjes die vrijkomen bij de verbranding in de motoren. Die aerosolen vormen extra condensatiekernen voor de waterdamp in de lucht. Zo ontstaan er meer en kleinere druppels, die meer zonlicht reflecteren en het klimaat afkoelen. Er zijn echter nog andere processen waardoor via effecten op neerslag en verdamping de wolken dikker of juist dunner kunnen worden.

Scheepscorridors

Bewegingen van schepen zijn doorgaans geconcentreerd in zogenoemde corridors. De meeste scheepscorridors lopen over het noordelijk halfrond (afbeelding 1). Afhankelijk van de locatie en het seizoen varen de schepen onder laaghangende bewolking en laten daarin extra reflecterende sporen achter, die met satellieten kunnen worden gedetecteerd. In langjarige observaties is die invloed het duidelijkst te zien in corridors waar langdurige bewolking aanwezig is en waar de heersende windrichting zodanig is dat de vervuiling binnen de corridor geconcentreerd blijft. In de zuidoostelijke Atlantische Oceaan (zie het grijze blokje in afbeelding 1) bevindt zich een corridor die in het bijzonder aan deze eigenschappen voldoet.

Effect op wolken

In metingen van de geostationaire Meteosat-satellieten vergeleken we de eigenschappen van wolken die wel en niet door scheepvaart werden beïnvloed. De genoemde scheepscorridor is in die metingen goed te herkennen, met zoals verwacht meer en kleinere druppels in de corridor ten opzichte van naastgelegen gebieden (afbeelding 2). Het verschil met het niet door scheepvaart verstoorde achtergrondniveau laat zien wat het effect is van de scheepvaartemissies op de wolken (afbeelding 3).