Door klimaatverandering wordt het droger in Nederland en Europa. Er is een mogelijkheid dat de Atlantische oceaanstroming (de AMOC) sterk verzwakt of zelfs stilvalt. Dan wordt het in Europa niet alleen veel kouder in de winter maar dan zal ook de verdroging nog intenser zijn. Een zwakkere AMOC zorgt voor minder neerslag en meer verdamping in de lente en de zomer.
AMOC en het weer in Europa
De AMOC transporteert warm oppervlaktewater vanuit de tropen richting Europa. Dit warme water draagt bij aan het zachte zeeklimaat van Nederland. Daarnaast verdampt het warme water en brengt neerslag in onze omgeving. Door klimaatverandering verzwakt de AMOC. Daardoor veranderen weer- en neerslagpatronen en deze veranderingen worden sterker naarmate de AMOC verder inzakt. Ook bestaat het risico dat de Atlantische Oceaancirculatie stilvalt. Europa kan dan sterk afkoelen, met fors koudere wintermaanden en sterkere winterstormen. Naast deze afkoeling, valt er ook minder neerslag over Europa. Een nieuwe studie van het KNMI in samenwerking met de Universiteit Utrecht laat zien dat Europa sterk verdroogt als de AMOC stilvalt. Ook Nederland wordt dan flink droger.
Neerslagtekort in Nederland
In een klimaatmodel werden verschillende toekomstige klimaatcondities doorgerekend. Deze verschillen in hoe sterk de aarde opwarmt en hoe sterk de AMOC afneemt. Door klimaatverandering neemt de verdroging tijdens het droogteseizoen in De Bilt toe (afbeelding 1, links). In deze studie definiëren we het droogteseizoen als de periode in het jaar waarin het neerslagtekort gemiddeld toeneemt omdat er meer water (potentieel) verdampt dan er aan neerslag valt. Het verdroging tijdens het droogteseizoen neemt met zo’n 9 procent toe in vergelijking met het klimaat rond 1900 bij een wereldgemiddelde opwarming van 2,9 graden. Er valt weliswaar iets meer neerslag, maar door de opwarming neemt de verdamping sterker toe en wordt het daardoor gemiddeld droger. De maanden buiten het groeiseizoen worden juist natter. Deze trend is zichtbaar in de waarnemingen en ook het afgelopen groeiseizoen dat droog verliep, past in deze trend.
Wanneer de AMOC stilvalt onder klimaatverandering, wordt het droogteseizoen nog droger. De verdroging is dan geen 9 maar 34 procent (afbeelding 1, rechts), bijna vier keer zo sterk. Dit komt vooral door minder neerslag als de AMOC stilvalt, verdamping verandert nauwelijks. De wintermaanden worden ook als de AMOC stilvalt natter. Voor dezelfde uitstoot van broeikasgassen warmt de aarde geen 2,9 maar slechts 1,6 graden op door het stilvallen van de AMOC.
Heel Europa wordt droger
In heel Europa versterkt een stilvallende AMOC de verdroging tijdens het droogteseizoen (afbeelding 2), voornamelijk door een afname in neerslag. In Zuid-Europa is de verdroging het sterkst omdat daar de temperatuur en de verdamping het meest toenemen. Periodes van langdurige droogte (langer dan 6 maanden) komen ook vaker voor.
Maatschappelijke gevolgen
Deze studie laat voor het eerst zien wat de hydrologische gevolgen zijn voor Europa als de AMOC instort onder verdere klimaatverandering. De sterke verdroging kan grote gevolgen hebben voor de Nederlandse en Europese landbouw met minder opbrengsten. Voor de waterhuishouding in Nederland zorgt het instorten van de AMOC ook voor grotere uitdagingen, waarbij de nattere en koudere winters worden afgewisseld door warmere en drogere zomers. De mate van verdroging is nog erg onzeker, het klimaatmodel uit deze studie geeft een relatief sterke verdroging door klimaatverandering in vergelijking met andere modellen. Mogelijk is het verdrogende effect van het stilvallen van de AMOC daardoor ook sterker. Het is daarom van belang om met meer en ook fijnmaziger modellen het effect van een stilvallen van de AMOC op het Europese klimaat in kaart te brengen.
