De afgelopen dagen zien we onstuimige omstandigheden op de zon. Een grote groep zonnevlekken op het noordelijk halfrond van de zon was verantwoordelijk voor drie uitbarstingen op rij, op 9, 10 en 11 november steeds in de ochtend (Nederlandse tijd). Vanuit de weerkamer van het KNMI worden deze uitbarstingen op de zon en de effecten bij de aarde in de gaten gehouden, zodat de Nederlandse overheid en vitale sectoren voorbereid kunnen zijn op de mogelijke gevolgen van ruimteweer voor technologische systemen. Door de derde uitbarsting zou woensdagavond en komende nacht het noorderlicht te zien kunnen zijn in Nederland.
Zeldzaam sterke toename in kosmische straling
Bij de derde grote uitbarsting van dinsdagochtend werd vanuit een Amerikaanse weersatelliet vrijwel gelijktijdig een zeldzaam sterke toename in de kosmische straling gesignaleerd. Dit fenomeen bestaat uit deeltjes die met zeer hoge snelheid door de zon de ruimte in worden geslingerd, en bij de aarde aangekomen in de atmosfeer terecht komen. In dit geval al vanaf slechts 20 minuten na de uitbarsting op de zon. De atmosfeer beschermt ons uitstekend tegen deze schadelijke straling, maar als dit soort zonne-activiteit extremere vormen aanneemt en vaker voorkomt dan is dat voor bijvoorbeeld luchtvaartmaatschappijen wel iets om rekening mee te houden.
Extra weerballonen vanuit Nederland en het Verenigd Koninkrijk
Dinsdag gingen opnieuw weerballonnen omhoog, dit keer om nieuwe metingen te maken van deze uitzonderlijke situatie
Bij het KNMI werken we samen met collega’s in het Verenigd Koninkrijk om via onze weerballonnen betere metingen te verzamelen. Hiermee kunnen de computermodellen worden verbeterd. Vorige maand werden drie weerballonnen tegelijk opgelaten in Nederland en het Verenigd Koninkrijk om stralingsdosis op grote hoogte te meten. Dinsdag 11 november gingen de meetinstrumenten opnieuw vanuit beide landen aan ballonnen omhoog, dit keer om nieuwe metingen te maken van deze uitzonderlijke situatie.
Geomagnetische stormen en noorderlicht vanuit Nederland
Er is nog een belangrijke vorm van ruimteweer. Zo is bij elk van de drie grote uitbarstingen deze week een coronale massa-uitstoot gelanceerd. Deze wolk met geladen deeltjes in de zonnewind reist in ongeveer twee dagen richting de aarde waar het op grote afstand van het aardoppervlak verstoringen in ons magneetveld veroorzaakt. Hierdoor ontstaan daar snelle stromen met de daar al aanwezige geladen deeltjes die bij botsing met de atmosfeer het noorderlicht doet ontstaan. In extreme gevallen kunnen ook gebruikers van satellietnavigatiesystemen en beheerders van elektriciteitsnetwerken last van zo’n geomagnetische storm hebben.
Het KNMI volgt deze gebeurtenissen 24 uur per dag vanuit de weerkamer in De Bilt
De eerste twee uitbarstingen van deze week zijn in de nacht van dinsdag 11 november op woensdag 12 november aangekomen en hebben al wereldwijd spectaculair poollicht veroorzaakt. Ook vanuit Nederland is dat gefotografeerd. De derde uitbarsting op dinsdagochtend, die woensdagmiddag of -avond met nog hogere snelheid bij de aarde zal aankomen zal naar verwachting weliswaar met een flank de aarde raken maar zou ‘s avonds en ‘s nachts weeer voor deze lichtshow kunnen zorgen. Dit soort verwachtingen zijn altijd erg onzeker, zowel in het tijdstip als in hoe sterk het wordt. Het KNMI volgt deze gebeurtenissen 24 uur per dag vanuit de weerkamer in De Bilt, in samenwerking met de Britse weerdienst Met Office in het Verenigd Koninkrijk en andere internationale partners.
