De ozonlaag vertoont tekenen van herstel dankzij internationale samenwerking en wetenschappelijk onderbouwd beleid. Monitoring blijft nodig omdat natuurverschijnselen onverwacht invloed kunnen hebben. Daarom is het belangrijk om de ozonlaag steeds te blijven volgen en te onderzoeken of afspraken tussen landen goed werken. Op Wereld Ozondag, 16 september, vraagt de Wereld Meteorologische Organisatie aandacht voor de ozonlaag.
Het thema van Wereld Ozondag dit jaar - From science to global action - onderstreept hoe wetenschappelijke inzichten de basis vormen voor internationale afspraken en milieubeleid.
Van bezorgdheid naar beleid
Veertig jaar geleden werd in het Verdrag van Wenen wereldwijd afgesproken de ozonlaag te gaan beschermen
Veertig jaar geleden leidde groeiende zorgen over de dunner wordende ozonlaag en de ontdekking van het ozongat boven de Zuidpool tot het Verdrag van Wenen. Hierin is door landen wereldwijd afgesproken de ozonlaag te gaan beschermen. Twee jaar later volgde het Montreal Protocol. Daarin spraken landen af om schadelijke stoffen, zoals CFK’s, stap voor stap niet meer te gebruiken. Deze stoffen, destijds veel gebruikt in koelsystemen en spuitbussen, bleken verantwoordelijk voor de afbraak van ozon in de stratosfeer
Wat het Montreal Protocol uniek maakt, is de snelheid waarmee wetenschappelijke bevindingen zijn vertaald naar internationaal beleid. Toen het Verdrag van Wenen in 1985 werd ondertekend, was de exacte oorzaak van het ozongat boven Antarctica nog niet volledig bekend. Binnen een paar jaar liet onderzoek zien dat chloorverbindingen samen met ijskristallen bij heel lage temperaturen de ozonlaag afbraken.
Een kantelpunt voorkomen
Zonder het Montreal Protocol zou de ozonlaag later deze eeuw met twee derde zijn geslonken – een snelle verandering met grote gevolgen voor dieren, planten en mensen
Dankzij deze kennis konden landen wereldwijd gezamenlijk gerichte maatregelen nemen. Inmiddels is de concentratie van ozonafbrekende stoffen in de atmosfeer gestaag aan het afnemen, en toont de ozonlaag tekenen van herstel. Toch moeten we waakzaam blijven. Nieuwe onderzoeken laten zien dat de afbraak van ozon geen geleidelijk proces is. Zonder het Montreal Protocol zou de ozonlaag later deze eeuw in vijf tot tien jaar met twee derde zijn geslonken – een snelle verandering met grote gevolgen voor dieren, planten en mensen.
Parallellen met klimaatbeleid
De aanpak van het ozonprobleem wordt vaak gezien als een voorbeeld voor internationale samenwerking rond klimaatverandering. Ook hier speelt wetenschappelijke overeenstemming een belangrijke rol. In 2015 leidde kennis over de invloed van broeikasgassen tot het Klimaatakkoord van Parijs, waarin landen afspraken maakten om de uitstoot van CO₂ en andere broeikasgassen te beperken.
Natuurlijke verstoringen
Hoewel de ozonlaag zich herstelt, blijft monitoring essentieel. Twee gebeurtenissen laten dit zien:
- De uitbarsting van de onderwatervulkaan Hunga Tonga Ha’apai in 2022 bracht grote hoeveelheden waterdamp in de ozonlaag, met meetbare effecten tot op heden, inclusief veranderingen van weerpatronen op het zuidelijk halfrond.
- Bosbranden veroorzaakten in 2020 in Australië een injectie van rookdeeltjes tot in de stratosfeer, met tijdelijke ozonafbraak tot gevolg.
Deze gebeurtenissen laten zien dat natuurverschijnselen onverwacht invloed kunnen hebben op de atmosfeer. Daarom is het belangrijk om de ozonlaag steeds te blijven volgen en te onderzoeken of afspraken tussen landen goed werken.
