De hoogpathogene vogelgriep (high pathogenic avian influenza, HPAI) zorgt voor een ongekende sterfte onder pluimvee, huisdieren en wilde dieren. Het virus heeft zich verspreid van pluimvee naar wilde vogelpopulaties, waar het zich heeft aangepast om deze vogels te infecteren en verder te verspreiden naar andere diersoorten, en zelfs terug te slaan naar pluimvee. Wilde vogels zijn daardoor zowel drager als slachtoffer van het virus. 

Rond Antarctica verspreidt het virus zich sinds 2023 tussen eilanden en koloniën, waar het vooral skua’s, aalscholvers en zeehonden raakt. Pinguïns verspreiden de ziekte naar andere continenten – mogelijk zelfs naar Australië, dat vooralsnog vogelgriepvrij is. Ook de skua’s in de Arctische gebieden sterven aan vogelgriep. Juist in de poolgebieden, waar relatief minder ziektekiemen zijn, zijn diersoorten vaak minder resistent en is de ecologische schade groter. 

Over Polarflu

Het doel van het Polarflu-onderzoeksproject is om beter te begrijpen hoe het H5 HPAI-virus zich verspreidt en invloed heeft op wilde vogels op de Noordpool en Antarctica. Dit zijn gebieden waar grote populaties zeevogels en zeezoogdieren leven, maar waar nog te weinig onderzoek wordt gedaan vanwege hun afgelegen locatie. Het Polarflu-onderzoeksproject zal belangrijke inzichten verschaffen in hoe het H5 HPAI-virus zich verspreidt en evolueert in wilde vogelpopulaties in deze regio's, net zoals in de mate van immuniteit tegen het virus binnen deze populaties. Daarnaast heeft het project een maatschappelijke impact door te helpen wilde dieren te beschermen in deze gebieden en potentiële risico’s voor de gezondheid van vogels de komende vier jaar te beoordelen.

Het consortium bestaat uit aanvragers van Erasmus MC en Wageningen University & Research, met partners bij het Arctisch Centrum (Rijksuniversiteit Groningen) en acht verschillende IJslandse onderzoeksinstellingen. Logistiek leunt het voorstel op toegang tot schepen van het Alfred Wegener Instituut (strategische partner van het NPP) en de Nederlandse cruise-operator Oceanwide Expeditions. De onderzoekers van Erasmus MC hebben in 2024 al deelgenomen aan een internationale expeditie in Antarctica en kunnen daar met het Polarflu-project ook in 2025 en 2026 monsters nemen. De Groningse en IJslandse partners geven toegang tot Arctische monsters.

Incidentele toewijzing

Het Nederlands Polair Programma is een langjarig strategisch programma waarmee Nederland wetenschappelijk onderzoek in het Noord- en Zuidpoolgebied financiert. Het NPP heeft in zijn wetenschappelijke strategie ‘PolePosition-NL 3.0’ ruimte voor deelname aan bijzondere, urgente en strategisch belangrijke polaire projecten. De programmacommissie van het NPP heeft, mede namens de financierende ministeries, vanwege haar zorg over de vogelgriep dit consortium benaderd. Deze financiering wordt bij hoge uitzondering uitgekeerd, vanwege de hoge urgentie en noodzaak voor onderzoek.