De overgang naar aardgasvrij verwarmen voor 2050 zorgt voor onzekerheid. Vragen zijn onder andere waar warmtenetten komen en wie ze zal bezitten. Ook vragen burgers zich af hoe kosten voor investeringen en verbruik worden verdeeld, en of ze inspraak hebben bij belangrijke keuzes. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) heeft dit onderzocht en ontdekte dat burgers wel het belang inzien van aardgasvrij wonen, maar zich zorgen maken over betaalbaarheid en kostenverdeling.

Wat maakt beleid acceptabel?

Burgers vinden beleid acceptabel als zij denken dat het eerlijk en in het algemeen belang is. Uit een onderzoek met 2000 respondenten bleek welke aspecten van het beleid burgers meer of minder acceptabel vinden. Verdere gesprekken met burgers gaven belangrijke inzichten die nuttig zijn voor besluitvormers.

Herkenning van het belang van aardgasvrij

Burgers zien in dat aardgasvrij belangrijk is om minder afhankelijk te zijn van andere landen en voor de bestrijding van klimaatverandering. Toch vinden zij de betaalbaarheid en kostenverdeling moeilijk te accepteren.

Problemen door inconsistent beleid

Burgers vertrouwen de overheid weinig, vooral door inconsistencies zoals bij regels voor teruglevering van stroom. Dit maakt het moeilijk om grootschalige investeringen van hen te verwachten. Toch rekenen zij erop dat de overheid het uiteindelijke beleid realiseert.

Betaalbaarheid en kostenverdeling essentieel

Hoe de kosten worden verdeeld bepaalt voor een groot deel of burgers beleid als acceptabel zien. Ze vinden het belangrijk dat er rekening wordt gehouden met ieders financiële draagkracht en dat de sterkere schouders de zwaardere lasten dragen. Burgers blijven bezorgd dat de kosten onevenredig hoog worden en verwachten dat de overheid dit regelt.

Rol van de Rijksoverheid

Gemeenten kunnen vanwege beperkte middelen niet alle zorgen van burgers omtrent kosten wegnemen. Dit vraagt om een grotere rol van de Rijksoverheid om collectieve voordelen te combineren met individuele voordelen. Zonder deze betrokkenheid dreigt het beleid niet te slagen.

Voorkeur voor publieke warmtenetten

Burgers hebben moeite met privé-geëxploiteerde warmtenetten. Netwerken in publieke handen genieten meer steun en sluiten beter aan bij wetsvoorstellen die publieke participatie in nieuwe warmtenetten bevorderen.

Belang van participatie en open communicatie

Dit vergroot de acceptatie van plannen. Gemeenten moeten duidelijk en tijdig communiceren over wat bekend is en wat onzeker blijft, en de mening van een meerderheid van wijkbewoners overwegen.

Beter samenspel gemeenten en Rijksoverheid

Eén op de drie burgers voelt zich niet vertegenwoordigd door gemeenteraadsleden. Bovendien vindt meer dan de helft dat gemeenten niet alleen over het verwijderen van het aardgasnet moeten beslissen. Meer afstemming tussen overheid, gemeenten en inwoners kan zorgen voor meer acceptatie van de plannen om aardgasvrij te wonen.