Wanneer een middel schadelijk blijkt voor de volksgezondheid, wordt het door de minister van VWS aan de Opiumwet toegevoegd. Dit vergt veel tijd omdat elke stof apart moet worden beoordeeld. NPS zijn chemische afgeleiden van (hard)drugs. Als een designerdrug is verboden, passen producenten de chemie aan om de wet te omzeilen.

‘Ze vervangen een of twee moleculen en ineens is het een andere stof die niet onder de Opiumwet valt’, zegt Peter Jansen, expert drugs bij de politie. ‘De werking blijft echter vergelijkbaar. De producenten geven het een nieuwe naam en verkopen het legaal verder. Bijvoorbeeld, na het verbod op 4-MMC kwam 3-MMC, en daarna 2-MMC. Dit is een kat-en-muisspel.’

Drie stofgroepen verboden

Het wetsvoorstel dat vandaag in de Eerste Kamer besproken wordt, breekt met de huidige aanpak. In plaats van afzonderlijke stoffen worden hele groepen stoffen verboden. Deze nieuwe lijst, lijst IA, maakt synthetische cannabinoïden, fentanylen en fenetylamines strafbaar. Deze stoffen bootsen de werking na van THC, heroïne en MDMA. Een kleine chemische aanpassing biedt dan geen oplossing meer.

Volksgezondheid en rechtsstaat in gevaar

Volgens de politie vormen designerdrugs een risico voor de volksgezondheid en de rechtsstaat. De toxiciteit is vaak onbekend en de risico’s zijn vergelijkbaar met verboden middelen. ‘Veel van deze stoffen zijn nauwelijks onderzocht en jonge gebruikers weten vaak niet wat ze innemen’, waarschuwt Jansen. ‘Omdat ze legaal zijn, denken ze dat ze veilig zijn. Ze zijn gemakkelijk online te bestellen, wat drugsgebruik normaliseert. Een kleine dosis kan echter al leiden tot een overdosis.’ De politie merkt ook dat de productie en distributie van designerdrugs verbonden zijn met de illegale drugsindustrie, met alle gevolgen van dien.’

Internationale verbazing

Het huidige beleid heeft gevolgen voor internationale samenwerking. Nederland loopt achter in wetgeving, wat frustratie veroorzaakt bij de politie. ‘Bij internationale rechtshulp kunnen we vaak niet helpen omdat een stof hier niet verboden is’, zegt Woelders. ‘Soms moeten we zelfs in beslag genomen spullen teruggeven aan producenten. Andere landen zijn verbaasd over onze wetgeving en Nederland is een soort NPS-hub voor Europa, wat onze reputatie schaadt.’

Parapluwet als oplossing

De politie en justitie pleiten al jaren voor een aanpak zoals in Duitsland en België, waar hele stofgroepen verboden zijn. Het wetsvoorstel heeft al brede steun in de Tweede Kamer. ‘De Eerste Kamer moet snel handelen’, zegt Woelders. ‘Met een parapluwet kunnen we veel gevaarlijke drugsvarianten tegelijk aanpakken, wat het proces versnelt en het opsporen van laboratoria effectiever maakt.’

De politie bereidt zich voor op de mogelijke invoering van de wet. ‘We hebben al e-learnings en richtlijnen in de maak’, zegt Jansen. ‘Als de wet ingaat, weten agenten wat te doen bij verdachte stoffen of laboratoria.’

Een duidelijke boodschap

De politie hoopt dat de Eerste Kamer het signaal oppikt. ‘We moeten meer mogelijkheden krijgen om op te treden tegen designerdrugs’, zegt Woelders. ‘We lopen nu continu achter de feiten aan. Aanpassing van de Opiumwet zal het misbruik van mazen in de wet beëindigen en ons in staat stellen daadkrachtiger op te treden.’