Een onbekende die zich voordoet als bankmedewerker. Een e-mail die je naar een valse betaalomgeving leidt. Of iemand die jouw bankpas aan de deur komt ophalen. Dit soort digitale misdrijven zijn inmiddels dagelijkse kost. Jaarlijks worden vele Nederlanders slachtoffer. De schade is vaak niet alleen financieel, maar ook emotioneel groot. Online criminaliteit zorgt voor gevoelens van schaamte, wantrouwen en angst. En net als bij bijvoorbeeld een woninginbraak, is het belangrijk om snel te handelen en slachtoffers dezelfde zorg en aandacht te geven als slachtoffers van ‘traditionele’ misdrijven.
‘Als politie investeren we voortdurend in ons vermogen om adequaat te reageren op ontwikkelingen in de samenleving’, zegt korpschef Janny Knol. ‘Digitale transformatie is een van onze speerpunten. Dat betekent ook dat we meer aandacht geven aan slachtoffers van digitale criminaliteit. De impact daarvan is enorm en vraagt om een aanpak die daar recht aan doet. En dat is hard nodig want digitale criminaliteit neemt toe en criminelen zijn steeds gehaaider.’
Vanaf 19 mei is de politie daarom in heel Nederland snel aanwezig bij meldingen van digitale criminaliteit. Niet alleen bij heterdaadsituaties, maar ook als een digitaal misdrijf net is gepleegd. Denk aan bankhelpdeskfraude, phishing of identiteitsdiefstal. Zo kunnen agenten slachtoffers direct opvangen, computers en telefoons veiligstellen en in sommige gevallen zelfs schade beperken.
Werkwijze al langer in gebruik, nu landelijk
De werkwijze is in 2023 als pilot gestart in de politie-eenheid Oost-Nederland en inmiddels ook in andere eenheden al dagelijkse praktijk. ‘We vonden het bijzonder dat de politie bij meldingen van digitale criminaliteit niet langskwam, terwijl de impact op slachtoffers vaak groter is dan bij traditionele criminaliteit’, vertelt Sander Hoed, een van de initiatiefnemers van het project ‘Ter Plaatse bij Digitale Criminaliteit’.
De resultaten waren overtuigend: slachtoffers voelden zich gehoord, serieus genomen en kregen vaker directe hulp. Soms kon schade zelfs worden beperkt omdat agenten snel contact legden met banken of webwinkels. In de loop der tijd sloten steeds meer eenheden aan. Vanwege de positieve ervaringen wordt de werkwijze nu landelijk uitgerold. Dat betekent dat vanaf 19 mei alle politie-eenheden in het hele land op dezelfde manier reageren op meldingen van digitale criminaliteit.
Meer steun voor slachtoffers
De aanpak draait niet alleen om het aanhouden van de daders, maar ook om hulp te bieden aan slachtoffers. ‘De impact van digitale misdrijven is vaak groter dan gedacht,’ vertelt Hoed. ‘Slachtoffers verliezen niet alleen hun geld, maar ook hun gevoel van veiligheid. Soms durven ze hun laptop of telefoon niet meer te gebruiken. Dan maakt het een wereld van verschil als er een agent voor de deur staat die steun en aandacht geeft.’
Sneller en effectiever reageren
Ook het digitale loket verandert mee. Tot nu toe werden slachtoffers van online criminaliteit vaak doorverwezen naar een online aangifteformulier. Vanaf 19 mei is het ook mogelijk om via 0900-8844 te melden en een agent aan huis te krijgen. De meldkamers sturen dan – afhankelijk van de situatie – een eenheid ter plaatse. Net als bij andere vormen van criminaliteit. Met deze landelijke werkwijze haakt de politie aan bij de veranderingen in de samenleving. Hoed: ‘Digitale criminaliteit heeft de traditionele criminaliteit inmiddels ingehaald. Daar spelen we als politie op in door sneller en effectiever te reageren.’