De commissie constateert dat er goede stappen zijn gezet in de professionalisering van het heimelijk domein. Zo zijn er nu meer waarborgen op het gebied van personeelswelzijn: er zijn psychologen, professionele standaarden en protocollen gekomen waaronder het ‘vier-ogen-principe’. Er is eveneens een grotere betrokkenheid vanuit leidinggevenden bij besluiten en een toenemend ethisch besef. Ook is er door de oprichting van het Regiepunt Heimelijke Operaties (RHO) landelijk overzicht gecreëerd op de heimelijke operaties. Hierdoor is er een betere coördinatie mogelijk. Het RHO speelt sinds haar oprichting in 2022 een belangrijke rol in de verdere professionalisering van het heimelijk domein.

Nieuw opgericht undercoverteam

In juli 2022 besloot de korpschef in samenspraak met de politiechef van de toenmalige Landelijke Eenheid en met steun van onder andere het Landelijk Parket van het OM, om het team Werken Onder Dekmantel (WOD) stop te zetten en de bestaande patronen te doorbreken. De veiligheid en het welzijn van de medewerkers hadden daarbij prioriteit. Dit besluit sloot ook aan bij het advies destijds van de commissie Waarborgen Werken Onder Dekmantel (WWOD).

In relatief korte tijd is vervolgens een start gemaakt met de bouw van een nieuw undercoverteam bij de Eenheid Landelijke Opsporing en Interventies (LO). Het team is nu een aantal maanden operationeel en heeft inmiddels de eerste resultaten bereikt. In haar eindrapport constateert de commissie MWHW echter dat deze snelle opbouw ook nadelige gevolgen heeft gehad. Er is sprake van ‘groeipijn’ en oude patronen voorkomen blijft iets dat voortdurende aandacht vraagt.

Inzet heimelijke opsporingsmiddelen onmisbaar

Politiechef LO Rob van Bree: ‘De inzet van heimelijke opsporingsmiddelen is onmisbaar bij de aanpak van zware en impactvolle criminaliteit, nationaal én internationaal. Om operationele slagkracht te behouden, is er in relatief korte tijd een start gemaakt met het opbouwen van een nieuw team. Dat zich daardoor knelpunten zouden kunnen voordoen op het gebied van kennis en ervaring, was een afweging die destijds bewust is gemaakt.’

Om de opbouw op een verantwoorde manier vorm te geven, focust het UCT zich sinds haar start in eerste instantie op meer traditionele maar impactvolle criminaliteitsvormen zoals moord, doodslag en zedendelicten. Vanuit die geleidelijke opbouw kan het team de noodzakelijke ervaring opdoen en zich verder ontwikkelen.

Undercoverteam vereist continue scherpte en aandacht

De politie onderschrijft de constatering van de commissie dat binnen het UCT meer kennis en ervaring nodig zijn. Een undercoverteam vereist continue scherpte en aandacht vanuit de leiding. Ook de eenheidsleiding heeft dit onderkend en daarom inmiddels de leiding versterkt met kennis en ervaring.

Verdere professionalisering van het heimelijk domein

De commissie geeft aan dat de politie en het OM goede eerste stappen hebben gezet in het kader van visieontwikkeling. Zo heeft het OM een met de politie afgestemd dynamisch inzetkader vastgesteld. Daarnaast heeft de politie met het oog op haar visievorming een position paper opgesteld. De commissie is van mening dat verdere uitwerking noodzakelijk is. Aan de hand van de al gezette stappen zullen politie en OM gezamenlijk de doorontwikkeling van het heimelijk middel nader vormgegeven.

Daarnaast wordt er naar aanleiding van het eindrapport een onafhankelijke visitatiecommissie ingesteld, bestaande uit vakinhoudelijke experts met afstand tot de dagelijkse praktijk. Deze visitatiecommissie zal reflecteren op de verdere ontwikkeling van randvoorwaarden en structuren die zorgen dat het werk veilig, juridisch goed onderbouwd en ethisch verantwoord kan worden uitgevoerd, met voldoende oog voor het welzijn van de medewerker en diens thuisfront.

Waardering voor prestaties UCT

Met de afronding van het werk van de commissie en het gegeven advies wordt de professionalisering van het heimelijk domein dus niet afgesloten. ‘Er zijn goede stappen gezet, maar er is meer nodig. Het eindrapport biedt ons waardevolle aanknopingspunten om de professionalisering verder op te pakken. Gezien de complexiteit van het werk zie ik ook duidelijk het belang van een visitatiecommissie die meekijkt en helpt in het verder ontwikkelen van het team en het Stelsel Heimelijk Opsporen. Tegelijkertijd waardeer ik de prestaties die het team in korte tijd heeft geleverd, zeker gezien de uitdagende context waarbinnen zij hun werk uitvoeren’, aldus Rob van Bree.

Het eindrapport Commissie Monitoring Waarborgen Heimelijk Werk is als bijlage toegevoegd aan het tweede halfjaarbericht politie 2025.