Toespraak van waarnemend Rijksvertegenwoordiger Jan Helmond bij de Herdenking Afschaffing Slavernij, Kralendijk, dinsdag 1 juli 2025
Meer dan 200 jaar was dit prachtige eiland voor een grote groep mensen ‘De Witte Hel’.
Medemensen zoals u en ik — maar zonder rechten.
Verhandeld en tot slaaf gemaakt, omdat het geld opleverde.
Ruim 200 jaar bleef dit onpeilbare onrecht in stand, als een gewoonte.
Generatie na generatie leefde zij als eigendom van anderen.
Elke dag zwoegend in de zoutpannen.
Overlevend in de brandende zon.
En eindeloos lopend op het lange voetpad langs de blauwe zee, naar Rincón en terug.
Totdat ze in 1873 eindelijk echt de vrijheid kregen, tien jaar na de officiële afschaffing van de slavernij.
De vrijheid waar ook al hun voorouders al eeuwen recht op hadden.
Dat is nu 152 jaar geleden.
Dat kan klinken als lang geleden.
Maar die 152 jaar is nog altijd korter dan de ruim 200 jaar van onvrijheid in ‘De Witte Hel’.
En dus werkt de herinnering daaraan nog altijd door.
In verhalen en muziek.
In het landschap en in ons erfgoed.
In menselijke verhoudingen en hardnekkige systemen.
Ook al is ons Bonaire sinds 1873 onherkenbaar veranderd: het is er nog altijd en werkt nog steeds door.
Die herinneringen vormen samen een belangrijke waarschuwing: om elkaar als mens te blijven zien.
En ze vormen samen een belangrijke opdracht: om met elkaar te bouwen aan een samenleving waarin iedereen altijd gelijk én gelijkwaardig zal zijn.
Vandaag de dag is Bonaire trots op hele andere bijnamen, zoals ‘Blue Destination’ en ‘Divers Paradise’.
Bijnamen waarin we vrijheid, vooruitgang en welvaart horen.
Maar ik hoor er ook een diep verlangen in.
Een verlangen naar een samenleving waarin oude verhoudingen van macht en onvrijheid zijn verdwenen.
Niet alleen in het dagelijkse leven.
Maar ook in ons hoofd en in ons hart.
Juist vanwege dat grote verlangen moeten we samen ons koloniale verleden onder ogen zien.
Juist daarom moeten we open kunnen zeggen wat ons daarin nog pijn doet.
Elkaar de eerlijke verhalen vertellen:
Over de mensen die het slachtoffer werden van de koloniale koopmansgeest.
Over de vanzelfsprekendheid van oude machtsverhoudingen.
Over de schuld én schaamte, die 200 jaar lang werden overgedragen.
Over de bijna vanzelfsprekende machtsverhoudingen, die — gemerkt en ongemerkt — werden doorgegeven.
Van generatie op generatie, ook 152 jaar na het einde van de slavernij.
Want al die verhalen vormen wie wij samen zijn.
Op een eiland dat in snel tempo groeit en verandert.
Voor sommige mensen voelt Bonaire als het beloofde land.
Bij anderen overheerst het gevoel dat hun vertrouwde eiland verdwijnt of wordt afgenomen.
Beide gevoelens vertellen ook iets over hoe we het verleden zien.
En welk verleden er diep in ons leeft.
Beide werkelijkheden moeten we in de ogen kijken.
Maar daarbij moeten we vooral elkáár in de ogen kijken.
Elkaar zien als medemens, zodat we samen verder kunnen.
Want dat is de kern van ons gedroomde en geliefde Bonaire:
Een hechte gemeenschap van vrije, gelijke en gelijkwaardige mensen.
Die samen de schouders zetten onder een eiland dat in alle opzichten bloeit.
Waar iedereen erbij hoort, waar iedereen mee doet en mee mág doen:
Waar je wieg ook stond of welke taal je ook spreekt.
Welk verhaal je ook met je meedraagt.
Wat de kleur van je huid ook is.
En wie je ook liefhebt.
Want hoe verschillend de paden ook waren, waarover we hier met elkaar gekomen zijn: uiteindelijk zullen we samen een pad naar de toekomst moeten vinden.
Geen lange, bittere voettocht in de brandende zon, zoals vroeger in ‘De Witte Hel’.
Maar laat ons gezamenlijke pad een hoopvolle reis zijn, op weg naar onze gedroomde ‘Blue Destination’.
Waar krachtige, zelfverzekerde stemmen de woorden van Bob Marley meezingen:
“Emancipate yourself from mental slavery. None but ourselves can free our mind.”
Een tekst die meestal gezongen wordt als een hoopvolle boodschap aan de slachtoffers van slavernij en hun nazaten.
Maar ze geldt ten diepste voor ons allemaal: aan welke kant van deze geschiedenis je ook staat.
Iedereen heeft de taak om zich los te maken van mentale slavernij.
Laten we zo allemaal elke dag onze geest vrij maken.
Elkaar met open blik in de ogen kijken - en luisteren naar elkaars verhalen.
Zodat we sámen en in vrijheid kunnen blijven bouwen aan het Bonaire van onze dromen
