Opgraving Romeinse kadewerken in de Maas bij Cuijk (Ceuclum)
Vanaf 19 september tot eind oktober vindt in Cuijk een opgraving plaats van een bijzondere, in de Maas gelegen Romeinse vindplaats. Het onderwateronderzoek is via een livestream te volgen. De opgraving wordt gedaan door een team van onderwaterarcheologen en materiaalspecialisten.
Romeinse vindplaats
De vindplaats betreft een zone van ongeveer 7 bij 40 meter waarin houten palen aanwezig zijn, die deel hebben uitgemaakt van vermoedelijk een Romeinse kade of steiger. Deze palen dateren in de vierde eeuw. Tussen de palen is een laag aanwezig met Romeinse vondsten van onder meer aardewerk, metaal, glas, natuursteen, leer en andere organische materialen. De vindplaats maakt deel uit van een archeologisch rijksmonument dat ook de resten van de Romeinse brug omvat. De laatstgenoemde resten worden niet opgegraven. De kade en brug lagen in de directe nabijheid van het laat-Romeinse fort (castellum) op de oever van de Maas.
Van militaire vindplaatsen met havenachtige constructies uit deze periode is weinig bekend in Nederland. Het bijzondere is dat de vindplaats in Cuijk direct onder de waterlijn ligt. De organische resten zijn daardoor goed bewaard gebleven en onderzoek hiernaar kan veel nieuwe kennis opleveren en moet zorgvuldig worden uitgevoerd.
Opgraving
In principe is het uitgangspunt bij archeologische rijksmonumenten dat deze in de bodem behouden blijven (behoud in situ). Bij de Romeinse kade in de Maas is geconstateerd dat duurzaam behoud in situ niet langer mogelijk is. In 2006 is dit deel van het rijksmonument fysiek afgedekt om erosie te voorkomen, maar deze afdekking voldoet inmiddels niet meer. De afgelopen jaren is tijdens inspecties vastgesteld dat de vindplaats aan degradatie onderhevig is. Deze degradatie wordt veroorzaakt door de schroeven van aanmerende schepen en door de stroming van de Maas. Om de archeologische informatie uit de vindplaats veilig te stellen, voordat deze volledig is verspoeld, is daarom besloten om een opgraving onder water uit te voeren (behoud ex situ). Ten behoeve van de opgraving is door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) een kader opgesteld met de uitgangspunten voor het onderzoek.
Archeologische samenwerking
Voor het duikonderzoek in Cuijk is een team samengesteld van ervaren onderwaterarcheologen en materiaalspecialisten. De uitvoering wordt gedaan door Vestigia, Baars-CIPRO en MSDS Marine in samenwerking met Mergor in Mosam. Door middel van boringen en geofysisch onderzoek wordt eerst de exacte omvang van de vindplaats nader in kaart gebracht en worden bodemmonsters voor specialistisch onderzoek genomen. Vervolgens zullen de duikers de afdekkende pakketten voorzichtig verwijderen. Hierna zullen de onderwaterarcheologen de vondstenlaag in vakken opgraven, waarbij ze een soort onderwaterstofzuiger hanteren. Al het opgezogen materiaal wordt aan dek gezeefd. De houten palen worden ingemeten, gelicht en vervolgens aan dek verder onderzocht. In het project is ook alle ruimte voor vrijwilligers. De sportduikers van Mergor in Mosam, die de vindplaats de afgelopen jaren in de gaten hebben gehouden, werken mee.
Aanpak maritieme archeologie
De financiering van het archeologisch onderzoek van de Romeinse vindplaats is een samenwerking tussen de gemeente Land van Cuijk en het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). Dit onderzoek past in het beleid van de minister van OCW zoals dat is uiteengezet in de Kamerbrief van 3 juni 2025 aan de Tweede Kamer over de aanpak van maritieme archeologie.
Volg het onderzoek live
Vanaf 22 september is het mogelijk om via een livestream de onderwateropgraving te volgen. Ook zijn er vlogs te zien van de betrokken onderzoekers die hun bevindingen delen. De onderwateropgraving in Cuijk belooft een bijzonder project te worden. Niet alleen zijn de archeologische verwachtingen hooggespannen, ook de uitvoering van dit project geeft een grote impuls aan de onderwaterarcheologie en de archeologie in het algemeen.
