Dirk van der Plas, gebiedscoördinator bij het Hoogheemraadschap van Rijnland, legt uit welke rol deze ‘onzichtbare infrastructuur’ speelt in het waterbeheer en het voorkomen van overlast bij extreme weersomstandigheden.

Balans in het peilgebied

Als gebiedscoördinator bij het Hoogheemraadschap van Rijnland houdt Van der Plas zich bezig met gebiedsontwikkelingen in de Haarlemmermeerpolder en adviseert hij bij infrastructurele ingrepen die het watersysteem raken.

‘In dit geval kwamen we in beeld toen Rijkswaterstaat ons benaderde over de vervanging van de duiker onder de A4,’ vertelt Van der Plas. ‘Wij beheren het watersysteem in het gebied, Rijkswaterstaat is eigenaar van de duiker. Dat vraagt om goede afstemming.’

De duiker vormt een van de 3 ondergrondse verbindingen die het water in dit gebied, een polder van ongeveer 2.200 ha, van oost naar west afvoeren. ‘Als 1 van die verbindingen niet goed werkt, raakt de balans in het peilgebied verstoord. Dat kan leiden tot wateroverlast en tot verslechtering van de waterkwaliteit. Beide situaties zijn ongunstig voor het gebruik van het gebied en verstoren de ecologische balans.’

Kunstwerk voor waterkwantiteit en -kwaliteit

Ook onder drukke infrastructuur zoals een snelweg moet het watersysteem blijven functioneren. Een duiker maakt dat mogelijk. ‘Het mooie is dat je met zo’n constructie oog houdt voor waterkwantiteit en -kwaliteit, zelfs op plekken waar ruimte schaars is,’ zegt Van der Plas. ‘Het lijkt misschien een simpele buis, maar het is een essentieel onderdeel van het watersysteem.’

Ook bij droogte of juist hevige regenval speelt de duiker een sleutelrol. ‘We moeten in staat zijn om water aan- of af te voeren wanneer dat nodig is,’ legt Van der Plas uit. ‘Zeker met het oog op het veranderende klimaat is het belangrijk dat zulke verbindingen voldoende capaciteit en doorstroommogelijkheden hebben.’

De duiker onder de A4 is ongeveer 130 m lang en 3 bij 2 m in doorsnede, en zorgt voor de verbinding tussen verschillende delen van de polder. ‘Aan de westkant zitten wellen. Dat zijn plekken waar zout grondwater naar boven komt. Als we dat niet kunnen doorspoelen met zoet water, verzilt het gebied langzaam. Dat heeft grote gevolgen voor de ecologie, want veel planten en dieren zijn gevoelig voor brak water. Maar ook voor de landbouw: als het water niet voldoende ververst wordt, kunnen agrariërs het bijvoorbeeld niet gebruiken om hun gewassen te beregenen.’

Vlotte samenwerking

De samenwerking tussen Rijkswaterstaat en Rijnland verliep volgens Van der Plas erg vlot. ‘We zijn halverwege 2024 pas echt concreet met elkaar in gesprek gegaan. Dat we binnen een jaar van ontwerp naar uitvoering konden gaan, is bijzonder. Dat onze wensen en zorgen serieus zijn genomen, zegt veel over de samenwerking.’

In de praktijk betekent dat veelvuldig overleg, duidelijke afspraken en korte lijnen. ‘Het is prettig dat de werkzaamheden in de zomer plaatsvinden,’ zegt Van der Plas. ‘Een korte uitvoering in een droge periode heeft zo min mogelijk impact op het watersysteem en de waterkwaliteit. Ook denken we mee over (nood)maatregelen zoals mobiele pompen en alternatieve afvoerroutes. Het is dus echt een samenspel.’

Onzichtbaar en onmisbaar

Van der Plas benadrukt hoe groot de impact van een ogenschijnlijk eenvoudige buis kan zijn op het waterbeheer, de natuur en de leefomgeving. ‘Doorstroming betekent vers water, en vers water betekent minder verzilting en een gezondere ecologie. Voor de omgeving zal de nieuwe duiker weinig zichtbaar zijn, maar als hij er niet was, zouden de gevolgen snel merkbaar zijn.’

Wat hij zelf het meest bijzonder vindt aan dit project? ‘Hoe snel het geregeld was, en hoeveel mensen er in korte tijd effectief samenwerkten. Het laat zien hoeveel er achter de schermen gebeurt om water, wegen en landschap met elkaar in balans te houden.’