Ongeveer 7 procent van de rokers stopte met roken na de accijnsverhoging op tabak in 2024. Daarnaast deed 16 procent een stoppoging, is 22 procent minder gaan roken en stapte 14 procent over naar een alternatief, zoals een goedkoper sigarettenmerk. Dat blijkt uit RIVM-onderzoek naar de effecten van deze belastingverhoging. Daarnaast geven de ondervraagde rokers zelf aan dat zij veel tabaksproducten in het buitenland kopen. Naar schatting gaat het om ongeveer 60 procent van de tabaksproducten die zij kopen.
Dit laatste percentage ligt een stuk hoger dan na de eerdere accijnsverhogingen. In 2023 kwam naar schatting ongeveer 40 procent van de tabaksproducten uit het buitenland, in 2020 was dit nog 30 procent. Het RIVM concludeert dat rokers nog steeds prijsgevoelig blijken te zijn, maar benoemt dat, gezien de beschikbaarheid van goedkope tabak uit het buitenland, het prijsbeleid steeds minder effectief is. Zolang de tabaksprijzen in buurlanden niet omhoog gaan, verwacht het RIVM dat het aandeel mensen dat stopt of een stoppoging doet kleiner wordt.
Beleid richten op terugdringen kopen tabak in het buitenland
Het RIVM beveelt beleidsmakers daarom aan zich te richten op maatregelen die de aankoop van tabak in het buitenland kunnen terugdringen. Dit kan door het meer gelijktrekken van de tabaksprijzen in Europa. Een andere aanbeveling is het verlagen van de maximale hoeveelheid rookwaar die uit het buitenland meegenomen mag worden en dat actief te controleren.
E-sigaretten minder aantrekkelijk maken
Verder beveelt het RIVM het invoeren van accijns aan voor e-sigaretten (vapes). Naast de gevolgen voor de gezondheid die vapes met zich meebrengen, beginnen veel jongeren met roken via e-sigaretten. Ze stappen dan geleidelijk over op echte sigaretten. Het ingevoerde verbod op smaakjes voor vapes draagt ook bij aan het minder aantrekkelijk maken van e-sigaretten. Recent ander onderzoek van het RIVM liet al zien dat het erop lijkt dat dit verbod effect heeft.
Prijsbeleid effectief tegen roken
Vanuit de wetenschappelijke literatuur is bekend dat prijsbeleid het meest (kosten)effectief tegen roken is. Ook de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO (World Health Organization )) beveelt aan om de accijns elk jaar substantieel te verhogen. De prijsverhoging in 2023 was 11 procent voor sigaretten en 28 procent voor shag. Bij de laatste accijnsverhoging (2024) ging het om een stijging van 24 procent (sigaretten) en 45 procent (shag). Deze grotere stijging lijkt er mede voor gezorgd te hebben dat meer mensen in het buitenland zijn gaan kopen.
Over het onderzoek
Binnen het Nationaal Preventieakkoord (NPA) is afgesproken om de accijns op tabak (sigaretten en shag) stapsgewijs te verhogen. Het RIVM is door het ministerie van VWS (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) gevraagd het effect van de accijnsverhogingen te onderzoeken. Zowel vóór als na de invoering van een accijnsverhoging werden deelnemers via vragenlijsten gevraagd naar hun rookgedrag. Eerder bracht het RIVM ook de effecten van de prijsverhogingen van 2020 en 2023 in kaart.