De kans om in Nederland te sterven op hele hete dagen is sterk gedaald sinds 2010. Het geschatte aantal sterfgevallen door hitte daalde in de periode van 2000-2009 van 7.000 naar 4.300 in de periode 2010-2019. Dat blijkt uit onderzoek van het RIVM. Sinds 2010 draagt het Nationaal Hitteplan bij aan de bewustwording van de gevaren van hitte. Volgens de onderzoekers is dat een van de mogelijke oorzaken van deze daling. Wel is de kans op overlijden op hete dagen nog steeds verhoogd. Aandacht hiervoor blijft dus belangrijk.
Nederland heeft sinds 2007 een Nationaal Hitteplan, dat in 2010 voor het eerst werd geactiveerd. Het RIVM onderzocht of het Nationaal Hitteplan effect heeft gehad op de relatie tussen hoge temperaturen en sterfte in Nederland. Het instituut vergeleek de tien jaar sinds activatie van het Nationaal Hitteplan met de periode daarvoor. Dit onderzoek maakt deel uit van de evaluatie van het Nationaal Hitteplan.
Daling sterfte door hitte
De kans om te sterven op hele hete dagen nam vooral af onder ouderen, vrouwen en bewoners van buurten waar veel mensen met een lager inkomen wonen. Onder mensen boven de 90 jaar daalde de kans om te sterven door hitte, maar bleef het geschatte aantal doden in beide perioden hetzelfde. Dat komt omdat er door de vergrijzing meer mensen van deze leeftijd zijn.
Aandacht voor hitte blijft noodzakelijk
25 juni 2019 was de heetste dag ooit in Nederland: op meerdere plekken in Nederland werd het toen warmer dan 40 graden. Uit het onderzoek blijkt dat het aantal sterfgevallen een dag later hoger was dan ooit op een zomerdag. Europa warmt wereldwijd het snelst op. Het KNMI (Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut) verwacht in de toekomst meer dagen met extreme hitte. Ook zijn er door vergrijzing meer mensen van 90 jaar en ouder. Maatregelen om gezondheidsproblemen door hitte te verminderen blijven dus noodzakelijk.
Nationaal Hitteplan draagt mogelijk bij aan bewustwording
De daling van de kans om te sterven op hele hete dagen heeft volgens het RIVM verschillende oorzaken. Het is lastig deze van elkaar te onderscheiden. Zo hebben de hittegolven van 2003 en 2006 mensen mogelijk bewuster gemaakt voor de gevolgen van hitte. Ook is er landelijk veel (media)aandacht als het RIVM het Nationaal Hitteplan activeert. Het RIVM informeert (zorg)professionals en mantelzorgers wat zij kunnen doen voor mensen die extra kwetsbaar zijn voor hitte, zoals ouderen en jonge kinderen.
Evaluatie Nationaal Hitteplan – 4 onderzoeken
Het RIVM evalueert het Nationaal Hitteplan in opdracht van het ministerie van VWS (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport). Deze evaluatie bestaat uit vier onderzoeken. Naast dit onderzoek naar het effect van het Nationaal Hitteplan op sterftecijfers, onderzocht het RIVM ook het scenario of Nederland voldoende is voorbereid op een periode van extreme hitte (code rood). Uit deze kwalitatieve analyse bleek dat Nederland goed op weg is, maar dat er ook aandachtspunten zijn. Het is bijvoorbeeld lastig te bepalen wanneer extreme hitte de maatschappij ontwricht (code rood).
Ook testte het RIVM de nieuwe kernboodschap van het Nationaal Hitteplan: ‘Zorg voor elkaar bij hitte’. Ongeveer de helft van de Nederlanders geeft aan dat deze boodschap hen motiveert om bij hitte extra te letten op kwetsbaren in hun omgeving. Of mensen daadwerkelijk hun gedrag aanpassen wordt onderzocht in het laatste deel van deze evaluatie. De resultaten van dit gedragsonderzoek zijn eind 2025 bekend.