Aan het einde van de winter in 2023 had 7 tot 26 procent van de Nederlanders een vitamine D-tekort. Dat blijkt uit onderzoek van het RIVM. Door weinig zonlicht in de winter is de zogeheten vitamine D-status (hoeveelheid vitamine D in het lichaam) in Nederland dan het laagst. Voor dit onderzoek werd bloed onderzocht van deelnemers van het Lifelines-cohort, een groot bevolkingsonderzoek in Noord-Nederland. Mannen hadden vaker een tekort dan vrouwen en met de leeftijd nam de hoeveelheid vitamine D in het bloed toe.
Het onderzoek is recent gepubliceerd in wetenschappelijk tijdschrift European Journal of Clinical Nutrition (externe link). Het laat ook zien dat de Nederlandse bevolking in maart 2023 een hogere vitamine D-status had dan in maart 2011. Gegevens over de vitamine D-status uit 2011 laten zien dat het tekort aan vitamine D in de zomermaanden door meer zonlicht terugloopt naar 0 tot 5 procent. Daarom is de verwachting is dat dit ook voor 2023 geldt. Wat de gezondheidseffecten zijn van een (jaarlijks) kortdurend vitamine D-tekort in de winter, is nog onduidelijk. Verder waren binnen het Lifelines-cohort geen gegevens beschikbaar over factoren die de verhoging ten opzichte van 2011 van het binnenkrijgen van vitamine D kunnen beïnvloeden. Denk hierbij aan supplementgebruik of de blootstelling aan zonlicht. Deze mogelijke verklaringen zijn vanuit deze studie dus niet te onderbouwen. In vervolgonderzoek is het belangrijk om te kijken naar de invloed van dergelijke factoren.
Advies voor supplementengebruik
Om te zorgen dat iedereen voldoende vitamine D binnenkrijgt, adviseert de Gezondheidsraad sommige groepen om een vitamine D-supplement te gebruiken. Dit suppletie-advies geldt onder meer voor vrouwen boven de vijftig jaar en mannen ouder dan zeventig jaar. Deze groepen hadden de meeste vitamine D in hun bloed, zo laat dit RIVM-onderzoek zien. Mogelijk is de laatste aanpassing van het suppletie-advies door de Gezondheidsraad in 2012 een van de verklaringen voor de hogere vitamine D-status in 2023 ten opzichte van 2011. Of dit daadwerkelijk betekent dat zij het suppletie-advies hebben opgevolgd, is op basis van de gegevens in dit onderzoek niet te zeggen. De laatste Voedselconsumptiepeiling (VCP) (externe link) laat zien dat vrouwen vaker supplementen gebruiken dan mannen. Dit zou de hogere vitamine D-status bij vrouwen deels kunnen verklaren.
Bevolkingsonderzoek Noord-Nederland
Het Lifelines-cohort is een groot bevolkingsonderzoek in Groningen, Friesland en Drenthe. Binnen dit onderzoek worden deelnemers van verschillende leeftijden en achtergronden voor langere tijd gevolgd. Voor dit onderzoek keek het RIVM naar een groep volwassen deelnemers van wie in maart 2023 bloed is afgenomen. Binnen het Lifelines-cohort was al een keer eerder de hoeveelheid vitamine D in het bloed gemeten, namelijk in 2011. Deze gegevens konden gebruikt worden om de resultaten van 2023 mee te vergelijken.
Aanbevelingen voor meer onderzoek
Naast onderzoek naar de gezondheidseffecten van een kortdurend vitamine D-tekort en factoren die bijdragen aan de vitamine D-status, is onderzoek naar de vitamine D-status van andere groepen met een suppletie-advies ook gewenst. Denk aan zwangeren en volwassenen met een donkere huidskleur. Het RIVM bereidt op dit moment, in opdracht van het ministerie van VWS (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport), onderzoek voor naar de vitamine D-status van deze groepen. Daarnaast doet het RIVM ook onderzoek naar de opvolging van het suppletie-advies. Mogelijk dat de resultaten daarvan, in combinatie met de resultaten van dit onderzoek naar vitamine D-status, aanleiding geven om te adviseren over aanpassingen in beleid of de manier van voorlichting.
