Als twee of meer mensen ziek worden van hetzelfde voedsel, noemen we dit een uitbraak. Sinds 2016 is het aantal meldingen van uitbraken en zieken toegenomen (behalve in het eerste coronajaar, 2020). In 2023 werd voor het eerst weer een daling gezien in het aantal meldingen van uitbraken en zieken ten opzichte van het voorgaande jaar.

Oorzaak vaak onbekend

De oorzaak van een voedseluitbraak blijft vaak onduidelijk. Dit komt doordat het niet altijd duidelijk is welk voedselproduct besmet was of welke ziekteverwekker de klachten heeft veroorzaakt. Wanneer de oorzaak wel bekend is, zijn de bacteriën salmonella en campylobacter vaak de boosdoeners.

Zicht op oorzaken krijgen

De meldingen van voedselinfectie-uitbraken komen van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit)) en GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst (Gemeentelijke Gezondheidsdienst). Het RIVM analyseert deze meldingen om onderzoek te doen. In samenwerking met de mensen die mogelijk via voedsel ziek zijn geworden, probeert de GGD de oorzaak te achterhalen. De NVWA onderzoekt de locatie waar het voedsel is bereid of verkocht, of waar het vandaan komt. Indien nodig laat de NVWA door Wageningen Food Safety Research (WFSR Wageningen Food Safety Research (Wageningen Food Safety Research)) onderzoeken of er ziekteverwekkers in het voedsel aanwezig zijn. Als de oorzaak wordt vastgesteld, kan de NVWA een product uit de handel halen of maatregelen nemen om herhaling te voorkomen. Zo wordt de kans op ziek worden door besmet voedsel verkleind.

Salmonella in eierschalen

In 2023 was er een grote uitbraak met salmonella, vermoedelijk veroorzaakt door het consumeren van besmette eieren. Bij de GGDen werden meer dan 160 patiënten met salmonella gemeld, die medische hulp zochten. In werkelijkheid was het aantal besmette personen hoger, omdat de meeste mensen met salmonella geen medische hulp nodig hadden. Het RIVM, samen met de NVWA, COKZ (Controle Orgaan voor Kwaliteits Zaken) en GGDen en andere organisaties, onderzocht de herkomst van de besmette eieren. Hieruit bleek dat eierschalen vol bacteriën waren verwerkt in diervoeder, waardoor kippen van verschillende leghenbedrijven besmet raakten. Om te voorkomen dat een salmonellabacterie via eierschalen in diervoeder opnieuw kippen besmet, heeft de NVWA het toezicht op de verwerking van eierschalen in de diervoederindustrie aangescherpt. Begin 2024 was de uitbraak onder controle.

Voedselinfecties voorkomen

De data van de NVWA, GGDen en WFSR bieden inzicht in de oorzaken van uitbraken en laten zien hoe vaak deze voorkomen en welke veranderingen er in de loop der jaren zijn geweest. Hierdoor kan het RIVM mensen adviseren over hoe ze zichzelf kunnen beschermen tegen ziek worden door voedsel. Een belangrijke tip is het naleven van goede hygiëne, zoals handen wassen voor het bereiden van voedsel en het scheiden van bereid en onbereid voedsel. Ook het correct koelen of verhitten van voedsel kan helpen voedselinfecties te voorkomen.